Marjan Minnesma: 'Zolang het klimaat te redden is, ga ik ervoor'

Ze heeft net een nieuw boek geschreven, staat op bol.com: ‘Het verhaal van een klimaatondernemer’. Marjan Minnesma, in 2011, 2012 en 2013 de nummer één in de Trouw Duurzame 100, staat groot op de cover. Ze draagt een fleurige jas, het haar artistiek in de knot. ‘Eerste druk maart 2018.’

Klopt niet, zegt Minnesma (52). Dat zit zo. “Ik hield een toespraak. Er zat een uitgever in de zaal. Die vond dat mijn verhaal eens gepubliceerd moest worden.” Minnesma zei ja. Ze heeft genoeg spannende verhalen te vertellen, over tien jaar bijzondere projecten bij duurzaamheidsplatform Urgenda. Alleen, ze had geen tijd. “De uitgever heeft toen een ghostwriter op mijn dak gestuurd”, glimlacht ze. Het resultaat: ‘Jip en Janneke’, en te veel een egodocument. “Zo schrijf ik niet.” Nu (her)schrijft ze het zelf, in zomervakanties en met kerst. Dat kan nog even gaan duren.

Eigenlijk wonderlijk dat ze geen tijd heeft om een nieuw boek te schrijven. Minnesma werkt gemiddeld 20 uren per dag. Ze heeft weinig slaap nodig. Daardoor houdt de directeur van Urgenda genoeg tijd over om haar huishouden te runnen, met drie kinderen. Die helpt ze bij huiswerk van bètavakken (zelf studeerde ze recht, filosofie en bedrijfskunde).

Hobo-speler

“Ik doe de administratie en het gras. Mijn mans hobby is dat niet”, lacht ze. En dan speelt ze ook nog hobo in een orkest. “En hobo spelen doe je niet een beetje, hè! Het orkest stemt erop. De kern van elke noot moet deugen.” Vroeger ging ze veel uit, ze sportte fanatiek. Dat liet ze vallen.

Want de rest van haar energie gaat op aan werk. Proberen ontwrichtende klimaatverandering te voorkomen, vat ze samen. Ze werkt er harder aan dan ooit tevoren. Dat doet ze door (’s nachts) thuis te schrijven en te mailen – op haar werkkamer bij Urgenda staat niet eens een computer. Overdag werkt ze aan projecten, vaak praktisch. Voor schoon vervoer, of groene energie.

Urgenda is geen actiegroep, met protestacties. Het is een verbond voor verandering. Om dat te bereiken praat Minnesma ook veel. Ze legt uit, motiveert. Een werkdag begint met gesprekken aan de vergadertafel. Daarna, in de middag en avond, volgen vaak lezingen. “Ik sta voor kerken, Rotaryclubs, huisvrouwen en studenten.”

Als Minnesma ‘gewone mensen’ toespreekt, dan blijkt steeds weer hoe hard haar uitleg nodig is. Natuurlijk, mensen weten best dat het klimaat verandert. “Ze zien bosbranden op tv, extremer weer.” Maar hoe hard de opwarming gaat en welke gevolgen er daardoor aankomen, dat is nog onbekend, waarschuwt ze. “Dat de zeespiegel zo stijgt dat landen onleefbaar worden, dat we ook hier vét onder water kunnen komen te staan.”

Kurkdroog

De opwarming dreigt grote delen van de wereld, zoals de sub-Sahara, kurkdroog te maken. Permanent. “Dan raken honderden miljoenen mensen op drift.” De zee wordt zo zuur dat er alleen kwallen overblijven. Voorspellingen om depressief van te worden, beseft Minnesma. Maar ze begint haar speeches er altijd mee. Want toehoorders reageren positief, zegt ze. “Waarom wisten wij dit niet?”

Grote gevaren aankondigen, dat zit eigenlijk niet in haar aard. Minnesma is iemand van de halfvolle glazen. Ze wil laten zien dat klimaatverandering aanpakken echt kan, als we maar willen. “De techniek is er, het geld is er ook.” Zeker hier. De ellende met ons kustlandje, zegt ze, is dat we met een enorm gasveld (Groningen) in huis een magneet werden voor fossiele industrie. Nederland moet van ver komen, wil ze maar zeggen.

Maar de grootste hindernis zit nog altijd tussen de oren, zegt Minnesma. Beter gezegd: daar mist iets. Mensen beseffen onvoldoende wat de gevolgen zijn van klimaatverandering. Of ze willen het niet weten. “Kijk naar Rutte III. We staan achter het Parijs-akkoord, zegt het kabinet. Maar de daden zijn er niet naar.” Het kabinet stuurt officieel aan op een landelijk Klimaatakkoord, maar nu de contouren daarvan helder zijn, doen regeringspartijen CDA en VVD een stap terug. Ze vrezen te hoge kosten. Hoe verder, is onduidelijk.

Zelfs als er toch een akkoord komt vreest Minnesma, die zelf niet mee-onderhandelde, ondermaatse afspraken. Tot nu toe faalt de polderaanpak, zegt ze. “We hebben het over een noodsituatie, dat dringt kennelijk niet door.” Minnesma ziet continue ‘alarmbellen en rode lampjes’ over het klimaat. “Als we niet snel handelen zie ik het, als een soort Cassandra, mislopen met het klimaat. Waarom doet de overheid niet écht iets?” Ook het Centraal Planbureau en het Planbureau voor de Leefomgeving vinden de afspraken nog te vaag.

Toch liggen er ook plannen op tafel die Minnesma blij maken. Van Diederik Samsom bijvoorbeeld, over het stoppen met gas. Die oud-collega van haar (“Ik was zijn baas bij Greenpeace, hij was by far de slimste uit mijn team”) heeft goede ideeën om huizen betaalbaar van het gas te krijgen, zegt ze. “Maak huizen energieneutraal, zodat bewoners geen energierekening meer hebben. Met het geld dat ze uitsparen kunnen ze de genomen maatregelen maandelijks aflossen.” Dat biedt Urgenda met Thuisbaas ook aan. “We gaan ermee door, totdat de markt het oppakt.” Zo deed Urgenda dat jaren geleden ook met de verkoop van zonnepanelen en met elektrische auto’s. Toen bedrijven er brood in zagen, stopte Urgenda ermee.

Daden van onderop

Minnesma juicht groene daden ‘van onderop’ toe, van individuele burgers. Ze gaat ervan stralen, als mensen zonnepanelen kopen, hun huis isoleren, minder vlees eten, een elektrische auto nemen. Haar werkkamer hangt vol met foto’s van groene initiatieven waarbij mensen samen de schouders eronder zetten, met Urgenda. Maar: zonder ingrijpen van de overheid lukt het niet op tijd, zegt Minnesma. Ze mist de grote klappers, die de uitstoot snel flink omlaag brengen. Je komt er niet meer door alleen maar duurzame mensen in het zonnetje te zetten. Want terwijl praten over duurzaamheid bon ton is, daalt de uitstoot van broeikasgas nog niet.

Ondertussen zijn er zoveel leuke, groene berichten dat mensen denken: nou, dat zit goed. Of: “2050? Ach, dan lig ik al in mijn kist.” Met die mentaliteit stevent de wereld af op 3 graden temperatuurstijging, zegt Minnesma. “Dat roep ik niet zomaar, dat zegt de wetenschap.” En dat terwijl in het Parijs-akkoord staat: de temperatuur mag niet met 2 graden stijgen, liefst maximaal met 1,5 graad. Het VN-klimaatpanel (IPCC) komt maandag met een groot rapport, waarin het zegt of en hoe dat streven nog haalbaar is.

Dat verschil, die halve graad, is enorm. “Bij 1,5 graden opwarming kunnen mensen nog boeren in de sub-Sahara, bij 2 graden kunnen mensen daar niet meer wonen.” Ze noemt nog een verschil. “Bij 1,5 graad opwarming blijft koraal in zee leven, bij 2 graden gaat de kraamkamer van de zee dood.” Ecosystemen zouden dan op instorten staan. “Stel je eens voor… een wereld waarin je geen vogel meer ziet.”

Ja, het maakt haar soms somber. Op momenten. Verder blijft ze altijd optimistisch, dat is haar inborst. “Zolang we het klimaat kunnen redden, blijf ik er voor gaan. Als er over 15 jaar nog niks veranderd is, dan stop ik ermee.” Tot die tijd werkt ze aan nieuwe, concrete projecten. En ze praat, een kwartiertje of een hele middag, voor zalen. Na de vaste opening, tien minuten met waarschuwingen, gaat dat altijd over de oplossingen.

Uitspraak in klimaatzaak

Op dinsdag 9 oktober doet het Haagse Hof uitspraak in de beroemde Klimaatzaak. Urgenda won deze zaak tegen de Nederlandse staat. Dat was in 2015. Zo dwong de stichting via de rechter af dat de uitstoot van broeikasgas met 25 procent moet dalen in 2020 (ten opzichte van 1990). De staat ging daartegen in hoger beroep.

“De hele wereld kijkt dinsdag mee”, zegt Minnesma. Want groepen burgers of gedupeerden in veel andere landen willen ook een klimaatzaak starten. “Als we winnen, geeft het mensen hoop. Het laat zien dat je van de overheid kunt eisen dat die inwoners beschermt, door ingrijpen tegen klimaatverandering.” Als Urgenda de zaak alsnog zou verliezen, zou Minnesma dat ‘heel raar’ vinden. “Maar het kan twee kanten op”, zegt ze nuchter. Volgens de staat doet Nederland genoeg aan klimaatbeleid. Nederland gaat de doelen voor lagere CO₂-uitstoot wel halen in 2030 en 2050, zegt de staat. “Ik ken geen ander kabinet dat zoveel doet voor het klimaat”, zei landsadvocaat Bert-Jan Houtzagers.

In het kader van de Duurzame 100 festival (aanstaande woensdag 10 oktober) sprak Pakhuis de Zwijger met Marjan Minnesma. Beluister hieronder de podcast.

Duurzame 100

De Trouw Duurzame 100 is de jaarlijkse thermometer in de stand van duurzaamheid en natuur in Nederland. Op de lijst staan de meest invloedrijke en inspirerende doeners en denkers. Op 10 oktober, de dag van de duurzaamheid, worden alle namen bekend gemaakt.

Lees meer artikelen over de Duurzame 100 in ons dossier. En bekijk ook de website trouw.nl/duurzame100, waar alle namen bekend worden gemaakt.

Lees ook:

De staat wil Urgenda alsnog verslaan

In 2015 zei de rechter: Nederland moet vóór 2020 klimaatactie ondernemen. De staat wil dat die uitspraak van tafel gaat.

Wiebes heeft nog veel werk te verrichten voor het Klimaatakkoord

Planbureaus CPB en PBL brachten in september een analyse van het voorlopige Klimaatakkoord naar buiten. Intussen neemt de onenigheid erover toe.