Lopen langs de brandgrens

Op 14 mei 1940 legde de Duitse Luftwaffe het historische Rotterdamse centrum binnen een kwartier in puin om zo het hardnekkig verzet van de Nederlandse troepen te breken. Ruim 25.000 woningen en 11.000 andere panden gingen verloren, 850 mensen kwamen om. Een dagenlange brand vergrootte het getroffen gebied tot 285 hectare.

Na de Tweede Wereldoorlog wilde Rotterdam vooruit en vergeten. Stadsbouwmeester Cornelis van Traa ontwierp een radicaal moderne binnenstad, waarin niet alleen het stratenplan, maar ook de architectuur totaal anders werd . Het maakte Rotterdam tot de icoon van de Wederopbouw, met ontwerpen die tot ver over de grens de aandacht trokken, zoals winkelpromenade De Lijnbaan en de aankomsthal van de Holland-Amerikalijn .

De laatste jaren is in de havenstad een hernieuwde belangstelling ontstaan voor het bombardement en z’n gevolgen. Drie jaar geleden vroeg het gemeentebestuur stedebouwkundige Koos Hage de brandgrens exact in kaart te brengen. Een lastige klus, want door het gewijzigde stratenplan loopt de brandgrens soms dwars door woonblokken of tuinen heen. De brandgrens op de voet volgen kan daarom niet, wel in grote lijnen. Een vorige maand gepresenteerde wandelroute langs de brandgrens biedt naast een kaart historische informatie van de gebouwen onderweg. Vanaf volgend jaar mei geven ledlamp straattegels de loop van de brandgrens aan, met daarop in een rode vlam het silhouet van het standbeeld ’De Verwoeste Stad’ dat de Russische kunstenaar Ossip Zadkine in 1953 aan Rotterdam wijdde.

Het nalopen van de brandgrens maakt je stil. Op veel plekken is duidelijk te zien hoe de vooroorlogse stad was en tevens de omvang van de verwoesting. Het Wereldmuseum en het Atlantic-huis in het Scheepvaartkwartier, het dubbele artnouveaupand aan de Schiedamsesingel, het voormalig Gerechtsgebouw aan de Noordsingel, en de huizen aan de Vriendenbrug uit 1700 zouden iedere oud-Hollandse binnenstad sieren.

Maar er zijn ook pareltjes van jarenvijftigarchitectuur, zoals het Stationspostkantoor van de gebroeders Kraaijvanger, het Zeemanshuis aan de Willemskade van Nefkens en Buijs en het Oogziekenhuis van Van der Steur aan de Schiedamse Vest. De Rotterdamse bouwdrift bedreigt echter ook deze generatie bouwwerken. Het door Van Ravesteyn ontworpen Centraal Station is inmiddels tot de grond toe afgebroken, net als het Rijnhotel van Elling en Merkelbach aan het Kruisplein en nog veel meer fraais is ingepakt in groen bouwgaas. Misschien toch maar even wachten met de brandgrenswandeling totdat die tegels er liggen.