Li An Phoa wil ervoor zorgen dat we straks gewoon uit de Maas kunnen drinken

Wie met Li An Phoa (1980) door het bos loopt, moet om de haverklap even pauzeren. "Kijk dan, wat een grote eikels!" "Zie je de kleuren van die bladeren?" "Wat heeft die bloem een intense kleur." "Kijk, een roodborstje!"

Het is lastig om in één zin te omschrijven wat Phoa doet. Ze rondde drie studies af: bedrijfskunde en filosofie aan de Erasmus Universiteit en holistic science aan Plymouth University in het Verenigd Koninkrijk. Nu is ze als universitair docent verbonden aan Erasmus Universiteit en Nyenrode Business Universiteit en runt ze Spring College, haar eigen nomadische school. Daarnaast is ze oprichter van Drinkable Rivers, een project waarmee ze drinkbare rivieren nastreeft. Om die beweging op gang te brengen, wandelde Phoa afgelopen zomer ruim duizend kilometer langs de Maas, van de bron in Frankrijk tot de monding in de Noordzee.

Phoa is dan wel docent, in een traditioneel klaslokaal staat ze nooit. Ze neemt haar studenten mee naar buiten, bijvoorbeeld naar het Arboretum - een botanische tuin - in Rotterdam. "Dan zitten we bijvoorbeeld allemaal rond deze populier", vertelt ze aan de voet van de enorme boom. Daar hoopt Phoa haar studenten natuurbeleving bij te brengen. De ene keer staat ze met haar studenten stil bij een gele struik vol zoemende bijen, de andere keer turen ze een tijdje naar een pluk mos. "Kijk eens goed, zeg ik ze dan. Wat zie je? Als je maar lang genoeg kijkt, zie je van alles: verschillende kleuren, lengtes. Als je dat ziet, zoveel diversiteit op zo'n klein stukje, hoeveel is er dan in de rest van het bos?"

Voor het keuzevak volgt ze het curriculum van de universiteit. "Maar als de bijen gaan zwermen, dan helpen we de imker." Of de studenten krijgen de opdracht een plant uit te kiezen. "Zonder specifieke opdracht, zonder doel. Kies iets wat je aantrekt", legt Phoa uit. "Dan gaat iedereen een paar keer terug naar die plant, ze maken elke keer een foto. Zonder dat ik ze de opdracht heb gegeven, ontstaat er een band met die plant. Ze zien hoe hij verandert, voelen er emoties bij."

De studenten van Nyenrode zijn wat ouder, vaak zijn het ervaren managers, bijvoorbeeld in de zorg of infrastructuur. "Stel: je hebt een manager die bezig is met een snelweguitbreiding om het fileprobleem op te lossen. Dan wil ik een diepere laag aanstippen: waarom willen we die uitbreiding precies? Kunnen we het probleem ook op een andere manier bekijken? En: hoe is het probleem eigenlijk ontstaan? Ik wil daarmee benadrukken dat we onderdeel zijn van een groter geheel, en daar dus niet alleen afhankelijk van zijn, maar er ook verantwoordelijkheid voor moeten dragen."

Drinkbare rivieren

Met haar eigen Spring College geeft Phoa wandellezingen in binnen- en buitenland. Elke keer een ander thema, een andere plek, een andere gastspreker. Aan wilde natuur ontbreekt het in Nederland, maar plekken zoals het Arboretum zijn er volop. "Die betovering van de natuur is zo dichtbij, het kan onderdeel zijn van ons dagelijks leven. Dat zijn veel mensen vergeten."

Maar waar Phoa zich nu vooral mee bezighoudt is haar nieuwste project: drinkbare rivieren. Ze zit aan tafel bij provincies, waterschappen en banken om over haar project te vertellen en wandelde afgelopen zomer de hele Maas langs, om een beweging in gang te zetten.

Die beweging vond zijn oorsprong dertien jaar geleden in het Canadese Quebec. Daar kanode Phoa voor een onderzoek de Rupert-rivier af. Toen kon ze het water uit de rivier rechtstreeks drinken. "Dat ontroerde me enorm." Drie jaar later ging ze terug en hoorde ze van een bewoner die kwikvergiftiging had opgelopen door vis uit de rivier te eten en het water te drinken: de rivier was inmiddels vervuild. "In Canada besefte ik dat elke rivier de levensader, de aorta van een stroomgebied is. Ieder mens, elke boom, elk dier maakt deel uit van een stroomgebied. Aan de vervuiling van de rivier kunnen we goed zien hoe gezond mensen er leven."

Om dat stroomgebieddenken in gang te zetten wandelde Phoa afgelopen zomer twee maanden lang langs de Maas. "Door mijn verhaal te delen met mensen die in de buurt van de Maas wonen en met kinderen de waterkwaliteit te meten, zet ik mensen aan het nadenken over wat de rivier voor hen betekent."

Er gebeurde van alles tijdens de tocht. "In de buurt van Luik sloten zich ineens allemaal jongeren bij me aan, dat zou zomaar een jongerencampagne kunnen worden. Een burgemeester in Frankrijk is zo enthousiast dat hij heeft beloofd richting een drinkbare Maas te gaan werken. Eerst wil hij de Maas beter bewandelbaar maken door een wandelpad aan te leggen, vervolgens wil hij veilige en schone zwemplekken maken in de rivier en het vergezicht is een drinkbare Maas. Samen gaan we hier andere Maas-burgemeesters bij betrekken."

Beweging

Voor haar werk, of het nu voor bankmanagers of voor Drinkable Rivers is, is Phoa altijd buiten. De favoriete plek van mensen is ook bijna altijd buiten, zegt ze. "Maar we zijn vrijwel nooit meer in de buitenlucht om het zijn, maar altijd met een functie. Je ervaring in de buitenlucht wordt onderdeel van je persoon, dat neem je mee."

Ook een inzicht om mee te nemen: alles in het Arboretum is bedacht en gemanaged door de mens, toch ontstaat er in die gemaakte wereld spontaniteit. Voor rivieren geldt dat niet. "Een rivier is afgedamd en gekanaliseerd en kan zo haar oever verliezen, de kwaliteit van het water en de diversiteit in het water kunnen afnemen."

Wat je precies meeneemt uit haar colleges, welke ervaring je opdoet in de buitenlucht, al dan niet langs een rivier, als we ons maar meer onderdeel gaan voelen van de ecologie, zegt Phoa. "Dat we voelen dat er afhankelijk van zijn en een verantwoordelijkheid dragen."

Oordeel van de jury

"Ooit waren onze rivieren drinkbaar. Vanuit een diepe innerlijke drive, moed en kennis heeft Li An Phoa op een bijzondere wijze de gezondheid van onze rivieren op de kaart gezet. Door een wandeltocht vanaf de bron van de Maas legde ze de verbinding met onze eigen bron, als basis voor onze gezondheid en ons welzijn."

Li An Phoa staat op nummer 19 van de Duurzame 100 2018. Bekijk de rest van de lijst op trouw.nl/duurzame100.

Er wordt gewerkt aan een film over de wandeltocht van Phoa. Bekijk hieronder alvast een impressie van de film.