Let op! Consumptie van deze brandstof is schadelijk

Doodskoppen op de benzinepomp, foto’s van overstroomde dorpen in de autoshowroom of een afbeelding van verdroogde landbouwgrond op je vliegticket. Als het aan de actiegroep Reclame Fossielvrij ligt, krijgen fossiele brandstoffen dezelfde pariastatus als tabak. Een verbod op reclame dus, gepaard gaand met waarschuwingen op producten over het schadelijke effect ervan. Om zo’n ‘tabakswet’ voor olie, kolen en gas op de agenda van de Tweede Kamer te krijgen is de actiegroep een burgerinitiatief begonnen. Als er 40.000 handtekeningen onder staan, moet de Kamer het onderwerp bespreken, de teller staat op ruim duizend.

De redenering achter deze actie is dat fossiele bedrijven consumenten ‘misleiden en verleiden’ met gigantische marketingbudgetten. Ze doen zich veel groener voor dan ze zijn. Vrijwel al hun investeringen gaan nog naar het oppompen van wat onder de grond zit, slechts een paar procent betreft hernieuwbare energie, constateert Reclame Fossielvrij. Tegelijkertijd zijn deze ondernemingen al minstens dertig jaar op de hoogte van door de mens – lees: verbranding van die brandstoffen – veroorzaakte ontwrichtende klimaatverandering.

Half hernieuwbaar?

Willens en wetens gaan ze daar in hoog tempo mee door, waardoor ze ‘een ernstig gevaar voor de samenleving vormen’, stelt de actiegroep, en in zo’n geval ‘is een verbod een normaal overheidsinstrument’. Reclame Fossielvrij wil ook ‘reclame-uitingen die verleiden tot schadelijke fossiele consumptie’ aanpakken, zoals voor vliegreizen, maar iets minder streng. De Shells van deze wereld zouden alle marketing moeten schrappen terwijl de Sunwebs nog wel treinreizen naar de Spaanse costa’s mogen aanbevelen.

Het is de vraag of zo’n verbod haalbaar en zinnig is. Zo is het verband tussen het inademen van teer, nicotine en andere rotzooi enerzijds en de dood en ziektes anderzijds net even iets directer bij tabak. Ook kan de benzinerijder zich afvragen waarom hij niet mag weten waar het het goedkoopst is om de tank vol te gooien. Het reclameverbod levert ook allerlei afbakeningsproblemen op. Moet er ook een waarschuwing op een grasmaaier met benzinemotor? Waarom niet ook beton aan de schandpaal, goed voor 8 procent van de wereldwijde CO2-uitstoot? En wat mag een half fossiel, half hernieuwbaar energiebedrijf?

Het is ook om te draaien. Het verbod op tabaksreclame is eigenlijk een laffe zet van de overheid om de laatst stap niet te hoeven zetten: verbod van het product zelf. Het is bovendien verre van waterdicht. De sigarettenindustrie wendt alle creativiteit aan om toch de verkopen op peil te houden. Via studentenverenigingen, festivals en lokkertjes voor winkeliers. Of ze gaan kleding verkopen, zoals Marlboro. Kunnen de fossielen ook gaan doen, koop een stoere Shell-oliejas, in geel of rood. Een verbod op fossiele brandstoffen zelf gaat ook Reclame Fossielvrij nog te ver.

Reclameban

Interessant is vooral het signaal dat de actie afgeeft. De fossiele industrie raakt van allerlei kanten in de verdrukking, nog voordat overheden met klimaatplannen en CO2-heffingen daadwerkelijk hun tanden laten zien. In de financiële wereld dreigen grote beleggers niet alleen kolen maar ook olie en gas vaarwel te zeggen. Er lopen verschillende rechtszaken tegen de industrie. BP mag een klimaattentoonstelling in het British Museum niet sponsoren.

Zo schuiven de winners van fossiele brandstoffen richting het verdomhoekje waar de tabak al in zit. De Britse krant The Guardian heeft geen reclameverbod nodig om in actie te komen. Ruim een maand geleden meldde de krant, die veel publiceert over klimaatverandering, geen advertenties meer te plaatsen van bedrijven die in de eerste plaats leven van de verkoop van fossiele brandstoffen. Een dilemma voor een niet heel rijk medium, erkende de directie, reclame voor auto’s en vliegvakanties weren is daarom nog een stap te ver. Misschien later wel, want de krant denkt met deze eerste reclameban lezers en adverteerders te trekken die zich hier juist in kunnen vinden.

Redacteur Duurzaamheid & Natuur Esther Bijlo schrijft elke twee weken een column. Eerdere afleveringen vindt u hier.