Landbouwlobby liet maatregelen uit nieuw waterbeleid van het Rijk afzwakken

Onder druk van de landbouwlobby schrapte het kabinet een verbod op het oppompen van grondwater rond natuurgebieden uit de nieuwe water- en droogteplannen. Dat geldt ook voor de verplichting om een vergunning aan te vragen voor het oppompen van grondwater.

Minister Mark Harbers van infrastructuur en waterstaat stuurde de plannen eind vorig jaar naar de Tweede Kamer. Het doel van de minister is Nederland zuiniger om te laten gaan met water en bodem. Die twee zijn voortaan sturend bij de inrichting van het land.

Uit vertrouwelijke concepten van Harbers’ Kamerbrief blijkt dat het beleid aanvankelijk nadeliger zou zijn voor de landbouw, maar werd afgezwakt. De stukken zijn in handen van Platform voor onderzoeksjournalistiek Investico, dat in samenwerking met Trouw, De Groene Amsterdammer en de Gelderlander onderzoek deed naar het Nederlandse waterbeleid.

‘We weten onvoldoende hoeveel water er wordt opgepompt’

Harbers’ plannen zijn een breuk met het verleden. Nederland stemde eeuwenlang het grondwaterpeil en waterinfrastructuur af op de landbouw, woningbouw en industrie. In tijden van klimaatverandering en droogte is een andere k0ers nodig, schrijft de minister: ‘We lopen tegen de grenzen van het water- en bodemsysteem aan’.

Experts zijn positief over de ambitieuze toon van de plannen, maar vinden het ook zonde dat genoemde maatregelen het waterbeleid niet hebben gehaald. Hydroloog Gé van den Eertwegh van adviesbureau KnowH2O zegt dat een vergunningplicht nodig is om daling van de grondwaterstand in droge periodes tegen te gaan. “Nu weten we onvoldoende hoeveel er wordt opgepompt.”

Van den Eertwegh is kritisch over het alternatief dat de minister voorstelt: een meet- en registratieplicht. “Er is al een meldingsplicht en een grondwaterregister. Als dat zou werken, zou de natuur niet zo verdrogen.”

Natuurbescherming serieus nemen

“Een verbod op grondwateronttrekkingen door de landbouw rond natuurgebieden zou helpen om verdroging daar tegen te gaan”, zegt Ruud Bartholomeus van onderzoeksinstituut KWR over de andere geschrapte maatregel. Juist in droge periodes onttrekken boeren veel grondwater, zegt Van den Eertwegh: “Als je natuurbescherming serieus neemt, moeten die onttrekkingen in deze zones verdwijnen.”

Uit interne documenten van het ministerie, die met de Kamerbrief zijn gepubliceerd, blijkt dat de maatregelen werden geschrapt onder druk van land- en tuinbouw­organisatie LTO en het ministerie van landbouw, natuur en voedsel­kwaliteit (LNV). Ambtenaren van Infrastructuur en Waterstaat schrijven dat de teksten over een vergunningsplicht en een onttrekkingsverbod ‘zeer belangrijk’ zijn voor ‘LNV/LTO’. In de uiteindelijke brief zijn die teksten verwijderd of ‘verzacht’, zoals de ambtenaren schrijven.

Eerdere versies van de Kamerbrief waren scherper

Uit vertrouwelijke concepten van de brief blijkt daarnaast dat eerdere versies een stuk scherper waren over de gevolgen van het nieuwe beleid. Zo staat in het eerste concept dat de landbouw een ‘transformatie’ moet ondergaan, en ‘extensiever’, oftewel minder intensief, moet. In de verzonden brief valt hier niets meer over te lezen.

Het ministerie van infrastructuur en waterstaat laat weten dat de vergunningsplicht ‘om meerdere redenen’ is geschrapt. Zo’n plicht zou bijvoorbeeld ‘veel werklast met zich meebrengen’. Het verbod op onttrekkingen rond natuurgebieden is geschrapt, omdat dat onvoldoende recht zou doen aan de ‘specifieke hydrologische omstandigheden’ per gebied.

LTO laat in een schriftelijke reactie weten dat er geen ‘formeel, bestuurlijk overleg’ is geweest met het ministerie, maar dat ze wel suggesties heeft gedaan voor het nieuwe beleid: ‘Dat is lobby, en dus ons werk als belangenbehartiger’.

De minister laat veel over aan lagere overheden

Nu de brief nauwelijks concrete maatregelen bevat, laat de minister net als bij het stikstofbeleid veel over aan lagere overheden om op maat beslissingen te nemen. Provincies, waterschappen en gemeenten kunnen per gebied andere keuzes maken dan het ministerie.

“Provincies en waterschappen die bij het oude willen blijven of willen vertragen, kunnen de brief zo naast zich neerleggen”, zegt Marleen van Rijswick, hoogleraar Europees en nationaal waterrecht aan de Universiteit Utrecht. “In dit soort processen worden de doelen vaak naar beneden bijgesteld. En de enige die tijd en geld heeft om in al die gebiedsprocessen te participeren en invloed uit te oefenen, is de landbouw.”

Lees ook:

Hoe maken Noord-Brabant en Limburg het hoogveen van de Peel weer nat?

Grondwater speelt een belangrijke rol bij de provinciale verkiezingen in Noord-Brabant en Limburg. Beide provincies én de twee waterschappen willen meer water vasthouden. Maar gebeurt dat ook echt?

Water sparen nu het valt, dat is de kwestie

Het regent veel, dus dit is hét moment om te bufferen. Water vasthouden helpt om droogte in de zomer zo lang mogelijk uit te stellen. Bergingsgebieden lopen vol, maar de beste spons is de bodem, zegt Robin Lomulder, specialist hydrologie bij Fugro.

Vier kabinetsplannen voor de toekomst van de landbouw

Het kabinet presenteerde vrijdag zeldzaam veel plannen voor natuur, landbouw en woningbouw. Met name boeren moeten de komende jaren aanpassen. Vier hoofdpunten.