Kolencentrale sluiten? Ontario weet hoe

Dokter Ted Boadway (71) werd als directeur gezondheidsbeleid van de artsenvereniging van Ontario landelijk spreekbuis voor luchtvervuiling. In 1998 publiceerde hij het rapport 'Luchtvervuiling is een gezondheidszorgcrisis' dat de aanzet werd voor de lobby tegen kolencentrales. Sindsdien gaf hij meer dan duizend interviews.

Bent u een milieuactivist?
"Nee! Ik ben een patiëntist. Een dokter die geeft om zijn patiënten moet bereid zijn voor hen op te komen. Ik ben voor linkse en rechtse rakker uitgescholden. Ik zou de grote medische organisaties representeren dan wel een activist zijn. Mijn motto is altijd geweest om niet over het beëindigen van luchtvervuiling te spreken maar in mijn eigen vakgebied te blijven. Een dokter zorgt voor mensen, vuile lucht maakt hen ziek. Omdat ik vanuit mijn expertise spreek, levert dat respect op."

Artsenverenigingen in Nederland lijken zich niet druk te maken om fijnstof en luchtvervuiling. Waarom gebeurt dat in Canada wel?
"De artsenvereniging van Ontario (Oma) is met 15.000 leden de grootste van het land. We hebben een staf van 250 mensen, die luxe wekt soms jaloezie op. Ook is er een lange traditie dat artsenverenigingen zich op beleidsniveau met gezondheidszaken bezighouden. Toen ik in 1982 directeur gezondheidsbeleid werd bij Oma, erfde ik dat. Het veranderen van sociaal beleid duurt gemiddeld zeven jaar. Veel artsen hebben dat geduld niet. Als jij benauwd binnenkomt, helpen ze je. Naar het grotere plaatje kijken is een ander verhaal. Die taak vervulden wij. 'Het milieu' is politieker en moeilijker dan een campagne tegen roken, maar veel artsen zien het verband wel."

Waarom sloeg uw rapport over vuile lucht in als een bom?
"Wij legden uit dat het gif in de lucht allerlei lichaamsdelen aantast, niet alleen de longen, ook bijvoorbeeld de hart- en bloedsomloop. Vuile lucht kostte jaarlijks 1800 inwoners het leven. Maar ook wie gezond is verliest 10 procent longcapaciteit, vuile lucht treft iedereen. Men realiseerde zich in één klap: dus als ik lekker jog heb ik er ook last van? Ja! Kinderen die juist vanwege de gezonde lucht honderd kilometer ten noorden van Toronto op zomerkamp waren, bleken gevaar te lopen omdat het fijnstof van een kolencentrale juist daarheen waaide. 'Ho, wacht even', riep iedereen."

Waardoor kwam de campagne in een versnelling?
"Dat was tot op zekere hoogte geluk. Er kwam een rechtse econoom op het toneel die eruit ziet als een heilige in een maatpak. Hij voelt zich overal thuis, aan een conferentietafel en op straat. Met mijn rapport maakte ik een knots voor hem. Hij zei: 'Dit is een goeie knots, ik ga ermee rondslaan.' Deze Jack Gibbons ondersteunde het verhaal met harde economische data: de kosten van vuile lucht zijn schrikbarend hoog, in 2000 een miljard dollar voor Ontario's gezondheidszorg. Sterk beperken van de uitstoot van de kolencentrales zou per maand per verbruiker minder dan 1,50 euro kosten. Gibbons begon een koepelorganisatie die zes miljoen inwoners vertegenwoordigde. Al snel na dat onderzoek zei de minister dat hij minder zwavel in benzine wilde, dus hij begon ook met de knots te zwaaien. Daarna belandden we samen in een platform, dat had ik niet verwacht."

Riepen uw rapporten ook weerstand op?
"Soms reageerde de regering of een andere politieke partij woedend. Maar ons ging het alleen om de behoeftes van de patiënten. Soms werd gezegd: 'Schonere lucht gaat te veel geld kosten.' Een vreemde gedachte, want het is juist heel duur om mensen ziek te maken. Auto's zijn nu 90 procent schoner dan destijds. Toch hebben auto- en benzine-industrie ons met hand en tand bevochten om het gif in de lucht te houden. Stel je voor, als ze dat gedaan hadden, hadden we nooit deze auto's gehad. Uiteindelijk geloofden de inwoners van Ontario dat dit een gezondheidsverhaal was en moesten de politici volgen. Bij de verkiezingen van 2003 pleitten alle drie de partijen voor sluiten van de kolencentrales. In 2007 bevestigt de provinciale regering: vóór 2015 is het afgelopen."

Econoom Jack Gibbons (62) - altijd strak in het pak - richtte de koepel Ontario Clean Air Alliance op, die 6 miljoen burgers vertegenwoordigt. Met keiharde cijfers en onderzoeken door gerenommeerde wetenschappers hamerde hij zeventien jaar lang zijn boodschap erin: Kool is smerig, kool doodt, kool is 19e-eeuws.

Moet een econoom zich niet tot de economie beperken?
"Als econoom wil je tegen de laagste kosten werken en bezittingen beschermen. Een gezonde planeet, natuurlijke bronnen zijn ook bezittingen. Als student had ik een zomerbaantje op het ministerie van financiën. Daar legde een econoom me uit hoe irrationeel ons kernenergiebeleid is. Het jaar daarop was vlakbij de meltdown bij de Amerikaanse kerncentrale in Three Mile Island. Zodoende begon ik in 1979 met de strijd tegen de kernenergie."

In Nederland lijkt de zorg voor een beter milieu soms het speeltje van links.
"Het milieu is niet links of rechts. De meeste economen willen het milieu beschermen. Ontario had een ernstige gezondheidscrisis en het meest pragmatische was om met kolencentrales te stoppen. Toen ik in 1997 de Ontario Clean Air Alliance oprichtte, kwam een kwart van onze energie uit kolencentrales. Destijds was ondenkbaar dat we dat konden missen maar het is ons gelukt. Met een staf van twee mensen en een gemiddeld jaarbudget van iets meer dan, omgerekend in euro's, anderhalve ton."

Wie waren uw lastigste tegenstanders en wat was een positieve doorbraak?
"De energiemaatschappij, de rijke energievakbond en de vereniging van grote stroomverbruikers. Op een gegeven moment lukte het ons de energiemaatschappij te betrekken bij onafhankelijk onderzoek. Tot mijn verbazing gaven ze hun cijfers, waarop in 1998 bleek dat grotendeels sluiten van kolencentrales goedkoper was dan ik had gedacht. Het zou een huishouden maar 1,26 euro per maand extra kosten. Een enquête van de artsenvereniging wees uit dat een grote meerderheid kiezers dat zag zitten.

"Een doorbraak kwam in 2000, toen de conservatieve burgemeester van de stad Mississauga zich achter sluiting van de plaatselijke kolencentrale stelde. Zij was alom gerespecteerd om haar no-nonsensebeleid."

Hoe kreeg u andere politici in beweging?
"Ze moeten het gaan zien als een punt waarop ze kunnen scoren. De oppositieleider van de Liberalen bepleitte sluiting van alle kolencentrales in 2007, en werd mede daardoor in 2003 premier. De conservatieven konden niet langer achterblijven. Maar let op: wij wonnen niet vanwege klimaatopwarming, maar vanwege de gezondheidsvoordelen. Vele duizenden kinderen leden door de centrales aan astma, aldus de artsenvereniging. Behalve artsen hebben ook gemeentelijke gezondheidsdiensten een grote rol gespeeld met eigen onderzoek over lucht- en watervervuiling."

En nu haalt Ontario 60 procent van haar stroom uit kernenergie en wil de linkse regering bijna negen miljard investeren in opknappen van oude kerncentrales.
"Terwijl een veel goedkopere en veiliger oplossing voor de hand ligt: import. Wij zijn buren van Quebec, een van 's werelds grootste hydrostroomproducenten. Zij leveren voor drie cent per kWh, kernstroom kost 15 cent. Helaas hebben wij een geschiedenis van stroomseparatisme en twijfelen politici of ze het wel op willen nemen tegen de machtige kernenergielobby. Maar ik ben een optimist. Het gaat lukken om via de bevolking de politici over te halen. We kunnen van de huidige dertig procent duurzame energie naar 100 procent."