Klimaatneutraal? Nee, we moeten klimaatnegatief worden

In 2050 moet de wereld klimaatneutraal zijn, dan mag het CO2-gehalte in de lucht niet meer toenemen. Dat hebben we vijf jaar geleden in Parijs besloten en kort geleden in Glasgow weer bevestigd. Maar dat is niet goed genoeg, zeggen wetenschappers nu. Willen we het bij maximaal 1,5 graad opwarming houden, dan zullen we al veel eerder netto CO2 uit de lucht moeten gaan halen.

Mijn hart maakte deze week een klein jubelsprongetje bij het lezen van een artikel van mijn onvolprezen Trouw-collega Esther Bijlo. Lees al haar stukken, ze zijn het stuk voor stuk waard! Dit keer schreef ze over ‘Vier belangrijke trends die in 2022 klimaatverandering moeten tegengaan'. Ik zal niet alle vier de trends hier bespreken; daarvoor moet u gewoon even haar artikel zelf lezen. Ik beperk me nu tot de eerste trend, en dan begrijpt u wellicht al waarom een lichte jubel zich van mij meester maakte.

Vanaf 2030 netto-negatief

De eerste trend die Esther opnoemt is: Van ‘netto nul’ naar ‘netto negatief’. Ze verwijst naar een artikel in Nature waarin wetenschappers betogen dat we in het rijke Westen niet voldaan achterover mogen leunen als we in 2050 netto geen CO2 meer uitstoten, het netto-nul-scenario. Daar hebben ze een heel sombere reden voor. De hoeveelheid CO2 die we nog aan de atmosfeer mogen toevoegen als we in 2050 op niet meer dan 1,5 graad opwarming willen uitkomen, hebben we vrijwel zeker al rond 2030 de lucht in gepompt. Dus moeten we vanaf 2030 eigenlijk klimaat-neutraal zijn. Maar dat gaat veel landen niet lukken. En dus zullen andere landen vanaf 2030 netto CO2 uit de lucht moeten gaan halen. Het rijke Westen lijkt daarvoor de eerste gegadigde, juist omdat we rijk zijn en dus de kosten van de maatregelen het beste kunnen dragen.

Wie een maand geleden mijn blog over Eurosolar heeft gelezen, heeft nu misschien al in de gaten waarom ik zo blij ben met het artikel van Esther en, vooral, met het standpunt van de wetenschappers. Vorig jaar was ik mede-oprichter van de Nederlandse afdeling van Eurosolar, een Europees initiatief dat er naar streeft de klimaatverandering zo veel mogelijk te beperken door wetenschappers, burgerinitiatieven en bestuurders bij elkaar te brengen en zo de overstap naar duurzame energie te bespoedigen.

Rente over CO2-schuld

Uitgangspunt van Eurosolar is dat ‘klimaatneutraal in 2050' verre van goed genoeg is. De geschiedenis van de aarde leert ons dat we een stabiel klimaat kennen als de CO2-concentratie in de lucht 280 ppm is (280 CO2-moleculen per miljoen luchtdeeltjes). Momenteel zitten we al boven de 400 ppm en als we pas in 2050 klimaatneutraal zijn stijgt dat nog naar 500 of meer. Als het dan stabiel blijft, is dat nog altijd veel te veel voor een stabiel klimaat. De temperatuur zal dan blijven stijgen. We moeten eigenlijk terug naar 280 ppm in 2050. We moeten dus al ruim voor 2050 netto-negatief worden: CO2 uit de lucht verwijderen.

Eerlijk gezegd onderschrijf ik dit doel van Eurosolar maar vreesde ik dat niemand daar oren naar zou hebben. Klimaat-neutraal is volgens velen al zo goed als onhaalbaar, laat staan dat je dus ver voor die tijd netto-negatief zou kunnen worden. Maar zie: daar komen nu dus de wetenschappers met hun artikel in het gezaghebbende blad Nature die ook zeggen dat we netto-negatief moeten worden. En wat belangrijker is: zij geven ook een voorzet hoe je dit streven in daden zou kunnen omzetten! Ze pleiten voor CO2 Reduction Obligations (CRO's), oftewel verplichtingen om CO2 te verminderen. Wie CO2 uitstoot, bouwt een CO2-schuld op, en die schuld wordt rentedragend. Dat gaat als je de uitstoot niet vermindert dus veel geld kosten. En het blijft geld kosten totdat je je CO2-schuld aflost door CO2 uit de lucht te halen. Bedrijven die niks aan hun CO2-boekhouding doen, prijzen zichzelf uit de markt, en bedrijven die dat wel doen varen er financieel wel bij.

Alle energie kan groen zijn

Maar als je geen CO2 meer mag uitstoten, moet het groene alternatief natuurlijk wel beschikbaar zijn. Groentekassen die nu bijvoorbeeld nog met gas worden verwarmd, moeten dat straks met groene stroom kunnen doen. Dan moet die groene stroom er wel zijn. Ook daarover kwam recent goed nieuws naar buiten. Onderzoekers van de Stanford Universiteit in de Verenigde Staten hebben uitgerekend dat alle energie die de VS nodig hebben uit zon, wind, water en aardwarmte kan komen. Er is geen fossiele brandstof meer nodig, geen kernenergie en zelfs het aantal stuwmeren om stroom op te wekken hoeft niet toe te nemen.

De onderzoekers hebben de energievraag van diverse regio's in de VS over twee jaar geanalyseerd, en wel voor elke halve minuut van die jaren. Het blijkt dat je dan prima uitkomt met vooral windturbines op zee en zonnepanelen op daken, wat dus geen extra ruimtebeslag op het land legt. Maar je zult toch ook turbines op land moeten zetten en grote zonneweides nodig hebben. Maar die leggen samen beslag op minder dan de helft van het land dat nu door de fossiele energie in beslag wordt genomen. Dat is mede te danken aan het feit dat het totale energieverbruik met 50 tot 60 procent daalt als je alles elektrisch maakt. Elektromotoren voor auto's bijvoorbeeld benutten 80 procent of meer van de energie nuttig voor het rijden van kilometers, benzinemotoren halen slechts zo'n 25 procent.

Achteraf vanzelfsprekend

Periodes waarin de zon niet schijnt en de wind niet of nauwelijks waait, blijken van beperkte duur. Om die te overbruggen pleiten de mensen van Stanford voor batterijen die in principe vier uur stroom kunnen leveren. Die batterijen zijn nu al leverbaar en worden wereldwijd al uitgerold. Voor de keren dat je meer dan vier uur moet overbruggen, kun je die batterijen zodanig schakelen dat ze na elkaar stroom kunnen leveren.

Een van de opstellers van het rapport, Anna-Katherina von Krauland, realiseert zich dat het idee nu velen nog erg revolutionair in de oren zal klinken. “Maar ik vermoed dat we snel zullen zeggen dat het achteraf bezien eigenlijk vanzelfsprekend is..."

Dat is dus twee keer goed nieuws in korte tijd. Wetenschappers die zeggen dat we netto CO2 uit de lucht moeten en kúnnen halen, en andere wetenschappers die aangeven dat we onze energievoorziening helemaal op groene stroom en aardwarmte kunnen baseren. Ik ben mijn nieuwe jaar wel eens minder optimistisch begonnen.

Lees ook:

Streven naar minder C02-deeltjes in de lucht is de komende decennia hard nodig

De poging van wereldleiders in Glasgow om de opwarming van de aarde tot 1,5 graad te beperken, schiet schromelijk tekort. De wereld koerst dan nog altijd af op grote klimaatproblemen. Niet 1,5 graad maar het pijlsnel verminderen van CO2 in de lucht tot een stabiel niveau moet het uitgangspunt zijn.