Kijk op dierendag ook eens naar de rat in plaats van de kat

Wereldwijd grijpen dierenvrienden dierendag aan om hun hond, kat of cavia eens goed te verwennen. Deze waardering blijft vaak beperkt tot de dieren die mensen zelf in huis hebben genomen. Vandaag licht boswachter en natuurboekenschrijver Arjan Postma er drie dieren uit, die elk op hun manier een unieke plek in het ecosysteem hebben of simpelweg bijzonder zijn, maar niet zo worden gewaardeerd. Over het nut van dieren wil Postma niets weten: “Ik vind het idee dat een dier nuttig moet zijn te mensgericht, te egocentrisch. Daar moeten we echt vanaf.”

Het dansen van muggen

Muggen staan bekend om de bulten die zij veroorzaken na een steek. Toch zijn daarvoor maar een paar soorten verantwoordelijk, zegt Postma: “Er zijn honderden soorten muggen in Nederland en er zijn maar zeven stekende soorten, de rest leeft op nectar.” Hij noemt muggen nachtbijen, omdat ze op dezelfde manier veel planten en bloemen bestuiven: “Van muggen zien we het zogenaamde nut niet, maar ze zijn even belangrijk als wilde bijen.” Ook vindt Postma het prachtig hoe de gewaaierde voelsprieten en prikneus zijn ontwikkeld. “Maar het mooiste vind ik de dansmuggen aan de IJsselmeerkust aan het eind van de zomer. Zo’n pilaar van muggen danst, net als de geest uit Aladdins lamp, kronkelend heen en weer. Het is een soort ballet met miljoenen deelnemers.”

Dan de rat. Dat is een heel hygiënisch dier, zegt Postma. “Er is honderden jaren verteld dat de zwarte rat de pest heeft veroorzaakt, maar die is door woelmuizen verspreid.” Dat ratten in riolen en vuilnis zitten, klopt ook niet volgens Postma: “Alleen als mensen veel rommel laten liggen, gaat de rat kijken of er nog wat te halen is. Mensen vinden de rat dan vies of eng. Een leuke omdraaiing!” De rat heeft een pr-probleem, want naast hygiënisch, is een rat ook heel slim. “In de film De Nieuwe Wildernis kun je zien hoe ratten precies doorhebben welke ruimte van de mens is en welke ruimte er over is. Het verschil is soms maar tien centimeter, maar ze kennen de grens donders goed.”

De sociale intelligentie van de kauw

De kauw tenslotte wordt vaak aangezien voor kraai en daardoor amper als een op zichzelf staand dier gewaardeerd. Kauwen delen de reputatie van de kraai, maar ook de intelligentie. Postma: “Het zijn de intelligentste dieren, slimmer dan chimpansees. Als je een kauw in zijn knalblauwe oogje kijkt, dan spat de intelligentie er gewoon vanaf.” Deze intelligentie wordt duidelijk als de kauwen samenkomen voor de avondvlucht.

“Overdag zijn ze allemaal op zichzelf geweest en tijdens de avondvlucht vertellen ze honderduit wat er allemaal is gebeurd. In die groep zijn wel 25 sociale klassen, allemaal met een eigen roep. Wanneer ze uiteindelijk gaan slapen en in een boom neerstrijken, zit de laagste klasse helemaal onderaan en het paartje met de hoogste klasse helemaal bovenaan, als een piramide. Veel mensen vinden de avondvlucht eng door de Hitchcock-film The Birds, maar eigenlijk is het bloedinteressant wat daar gebeurt.”

Slimme en goed aangepaste dieren zoals de mug, de rat en de kauw maken graag gebruik van de aangeboden mogelijkheden. Postma: “Ze bepalen zelf welk plekje ze innemen en dat is vaak niet het plekje dat mensen in gedachten hadden.” Hij hoopt dat de angst voor slimme dieren afzwakt en de bewondering voor hun inventiviteit en creativiteit toeneemt.

Lees ook:
Hoe moeten we denken over dieren?
Hoe verhouden we ons tot dieren en hoe gaan we met ze om? Welke denkers kunnen ons helpen om antwoord op die vragen te vinden? In de vijfdelige serie ‘Denken over dieren’ stellen we de belangrijkste dierethici voor. In de eerste aflevering: Peter Singer en Tom Regan.

Eikels gezocht: tienduizenden gaaien trekken nu door ons land, op zoek naar voedsel.
In Nederland is een invasie van tienduizenden gaaien gaande. Op de vlucht voor voedselgebrek zoeken ze naar betere oorden. Zonder vastomlijnd plan trekken ze van bos naar bos, hopend op genoeg eikels.