Keert Jan Terlouw (D66) terug in de politiek?

Jan Terlouw lijkt bezig aan een onverwachte politieke comeback op een voor zijn partij belangrijk moment. Tijdens het partijcongres van D66, eind oktober, kreeg hij het langste applaus, na een bevlogen verhaal over de grote politieke uitdagingen 'nu de wereld verandert in een adembenemend tempo'.

Hij waarschuwde daar dat 'het kapitaal de macht heeft overgenomen van de democratie', en riep op dat de omslag naar duurzaamheid dringend noodzakelijk ik. Hij zei dat hij zich niet kan voorstellen dat mensen niet meer solidair met elkaar zijn, 'de politiek weet de solidariteit niet meer te kanaliseren'.

Als een Nederlandse Bernie Sanders krijgt hij opvallend veel reacties van jongeren, die hem nauwelijks meer kennen uit de tijd dat hij minister van economische zaken en vice-premier was (in 1981). Een groep jonge D66'ers hees deze zomer Terlouw al op het schild als hun grote inspirator. De groep, 'het Radicale Midden', vond dat D66 een progressievere koers moet varen.

Voor D66 komt de terugkeer van Terlouw als geroepen: hij weet een publiek aan te spreken dat normaal niet op die partij stemt, getuige de reacties vandaag op sociale media. Voor de verkiezingen kan dat cruciaal blijken. De partij kampt met het imago dat ze vooral bezig is geweest met economische hervormingen, en gaat straks in de campagne benadrukken dat de partij wel degelijk een sociaal verkiezingsprogramma heeft.

Dat de partij Terlouw zeker in de campagne zal inzetten, blijkt bijvoorbeeld als volgende week lijsttrekker Alexander Pechtold zíjn boek presenteert: Jan Terlouw staat op de uitnodiging prominent genoemd als 'speciale gast' en spreker.

Grote hoogten

Terlouw heeft D66 eerder naar grote hoogten gestuwd. Bij de verkiezingen van 1981 haalde hij als lijsttrekker voor de partij 17 zetels in de Tweede Kamer, het op een na hoogste ooit. Hij dankte veel van dat succes aan het nieuwe element dat hij in de Haagse politiek introduceerde: pragmatisme, verwerkt tot campagneslogan dat D66 de partij was van het 'redelijke alternatief'.

Terlouw trad af als partijleider nadat het kabinet waarvan D66 deel uitmaakte, al na een jaar viel, en de kiezers D66 massaal de rug toedraaiden. Hij hield zich daarna jaren afzijdig van politiek.

Na zijn optreden bij De Wereld Draait Door gisteravond, hield de twitter-regen vandaag aan, waarbij vooral de druppels opvallen uit generaties die Jan Terlouw misschien als kinderboekenschrijver kennen, maar zeker niet als politicus. 'Vroeger stemden mijn ouders altijd op D66, ik snap nu waarom', was wel de meest veelzeggende.

Zijn 'toespraak-recht-in-de-camera' die Terlouw ter gelegenheid van zijn 85ste verjaardag mocht houden, heeft ontegenzeggelijk wat losgemaakt. Zonder autocue, en dat is heel bijzonder in juist dit programma, deed hij een oproep van wel zeven minuten voor wat hij 'de vertrouwensdemocratie' noemde. Hij voorzag die vervolgens van de prachtige metafoor van 'de touwtjes die overal uit de brievenbussen hingen', toen hij met zijn jonge gezin nog in Utrecht woonde.

Terlouw begon zijn statement met aandacht voor de duurzame wereld, zoals hij eerder deed bij de presentatie van zijn nieuwe boek "Kop uit 't zand', een novelle voor volwassenen, 'over de waan van de dag die ons verhindert te doen wat we moeten doen'. Al snel verbreedde hij zijn onderwerp naar het wantrouwen in, en vooral ván de politiek.

Moreel gezag

Terlouw die als kind van na de oorlog de wederopbouw en de organisatie van de welvaartstaat meemaakte, met AOW en een Ziekenfonds, ervoer toen nog een regering met moreel gezag, zei hij. De bevolking vertrouwde het leiderschap, en de staat vertrouwde haar burgers.

"Het was de tijd dat een afspraak nog met een handdruk werd bezegeld, nu zijn daar vijf contracten voor nodig." En: "Bij het bouwen van een brug zijn tegenwoordig meer juristen nodig dan ingenieurs." Waar zijn de touwtjes van het vertrouwen, vroeg hij zich hardop af, verwijzend naar de tijd dat Nederlanders gewoon bij elkaar naar binnenliepen.

Om dat vertrouwen tussen politici en burgers te herstellen, om het vertrouwen in de democratie te herstellen, spoorde hij vooral de eerste groep aan. Hij gaf daarbij Jack Monasch een veeg uit de pan, en vijf andere Kamerleden die op basis van hun partijprogramma zijn gekozen, maar nu voor zichzelf zijn begonnen.

En hij verwees naar Trump, de komende Amerikaanse president die met een volgens Terlouw schandalige campagne kiezers heeft getrokken die uit puur pragmatisme voor hem kozen: omdat ze al die andere politici ook niet vertrouwden.

Dat allemaal gezegd zijnde, moest Terlouw ook met iets van een oplossing komen. Dat deed hij ook. Hij wenst integere en onkreukbare politici, die zich sterk richten op het publiek belang, de toekomst, en daarmee doelde hij vooral op de belangen van de jongeren van Nederland.