Kabinet blokkeert wet maatschappelijk verantwoord ondernemen, directeur MVO ‘verbaasd’ en ‘ontsteld’

Het klinkt vrij voor de hand liggend: willen grote Nederlandse bedrijven in het buitenland ondernemen, dan moeten ze voorkomen dat ze meewerken aan kinderarbeid, mensenrechtenschendingen of schade aan milieu en klimaat. Toch leidt een initiatiefwet van ChristenUnie, SP, PvdA en GroenLinks over precies dit onderwerp al sinds de aankondiging in 2021 tot veel onrust en ophef. Enerzijds steunen D66 en Volt de uitgewerkte wet, anderzijds vrezen bedrijven hoge boetes en dreigde Boskalis Nederland zelfs te verlaten.

Gisterenavond meldde RTL Nieuws dat het kabinet op de rem trapt en tegen de wet is, in ieder geval in de huidige vorm. Ministers Schreinemacher (buitenlandse handel) en Adriaansens (economische zaken) vrezen onder meer dat Nederlandse bedrijven aan strengere eisen moeten voldoen dan elders in de EU of in wereld. Ook bestaat de kans dat bedrijven verantwoordelijk gehouden worden “voor zaken waar zij geen invloed op hebben, bijvoorbeeld het productieproces van toeleveranciers.” Vandaag debatteert de Tweede Kamer over het vestigingsklimaat, en zal de vraag ter sprake komen of de wet toekomst heeft of niet.

Maria van der Heijden, directeur-bestuurder van bedrijvennetwerk MVO Nederland (Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen), reageert ‘verbaasd’ en ‘ontstemd’ op de uitlatingen van de ministers. “We houden ons allemaal bezig met noodhulp aan Turkije en Syrië, na de verschrikkelijke aardbeving. Dat is goed, maar kijk ook eens waar we als land en met onze bedrijven zelf mee bezig zijn, en de schade die wij toebrengen aan mens en natuur in andere landen.”

Zijn er niet al genoeg richtlijnen en wetten die ervoor zorgen dat bedrijven zich netjes gedragen?

“In 2011 zijn richtlijnen opgesteld over verantwoord ondernemen in het buitenland, dus bijvoorbeeld tegen kinderarbeid en negatieve invloed op de natuur. Nederland heeft die richtlijnen ondertekend, maar bedrijven mogen zelf kiezen hoe ze hiermee omgaan. Een evaluatie van Buitenlandse Zaken heeft uitgewezen dat slechts een derde van Nederlands zevenhonderd grote bedrijven zich aan deze richtlijnen houden of erover rapporteert. We hebben dus geen enkel inzicht in de effecten van ons handelen elders in de wereld. Ondertussen zien we in ons eigen onderzoek dat de transparantie over productieketens daalt, in plaats van groeit. Dan heb je een wet nodig die zorgt dat we op zijn minst inzicht krijgen in schade die bedrijven in het buitenland aanrichten.”

Wat voor schade bedoelt u concreet?

“Deze week zag ik een documentaire over Boskalis, dat in opdracht van de Filipijnse overheid helpt bij de aanleg van een vliegveld bij Manilla. Daarvoor moet nieuw land worden gecreëerd en Boskalis doet het baggerwerk. Dit heeft grote invloed op de levens van mensen uit Manilla: vissers kunnen niet meer vissen, mangroves worden vernietigd. Natuurlijk, kan je zeggen: dit is een opdracht van de Filipijnse overheid en Boskalis doet gewoon haar werk. Maar zo’n wet zou ervoor zorgen dat gevolgen voor mens en natuur in kaart moeten worden gebracht.”

Boskalis dreigt uit Nederland te vertrekken als deze wet wordt aangenomen. Eerder vertrokken grote bedrijven als Shell, DSM en Unilever. Is het niet logisch dat de overheid Nederlandse bedrijven wil houden en huiverig is strengere regels op te stellen dan buurlanden?

“Jawel, alleen klopt dit argument niet. Dergelijke wetgeving wordt al in landen om ons heen toegepast, zoals Frankrijk en Duitsland. De bedrijven daar hebben er geen last van. Neem de Franse dienstverlener SPIE, ook met zesduizend medewerkers in Nederland, dat werkt al jaren zeer succesvol met deze wet.

“Boskalis dreigt al tien jaar met vertrek. Ze creëren angst, alsof bestuurders zomaar voor een strafrechter moeten verschijnen als er ergens in hun keten iets misgaat. Onterecht, want daar gaat de wet niet over. Deze wet is een basis om inzicht te krijgen: kijk in je keten waar spullen worden gemaakt, probeer daar inzicht in te krijgen.

“Tachtig procent van de Nederlanders wil ook dat het bedrijfsleven fatsoenlijk onderneemt. Consumenten willen uiteindelijk dat de koffie die ze drinken komt van boeren die een fatsoenlijk inkomen krijgen, en fatsoenlijke arbeidsomstandigheden. Of dat ze geen kleding dragen waar een raar verhaal achter zit.”

U noemt vergelijkbare wetten in Duitsland en Frankrijk, maar de huidige Nederlandse initiatiefwet is verstrekkender in de eisen die het stelt aan bedrijven.

“Ik ben er niet op tegen dat partijen de dialoog voeren over wat er nu precies instaat. Het verbaast me alleen dat deze ministers nu zeggen: we zijn tegen de wet en willen naar Europese regelgeving toe. Dit zeggen grote bedrijven ook. In wezen is dit een vorm van vertragen: zulke Europese wetgeving is er op zijn vroegst in december 2023, en die moet alsnog naar een nationale wet vertaald worden, wat dan 2025 zal worden. Tot die tijd is het vrijheid, blijheid voor bedrijven.

“Ik zou het ook ideaal vinden als er wereldwijde wetten of afspraken zijn. Lukt dan niet, dan wil je Europese wetten. Maar wachten op Europese wetgeving mag geen reden zijn om zelf geen regels te maken; dat was het ook niet voor onze buurlanden.”

“Nederland is een handelsland, daar moeten we trots op zijn. Maatschappelijk verantwoord ondernemen is een norm die daar gewoon bij hoort. Laten we kijken hoe we een gunstig vestigingsklimaat kunnen creëren voor duurzame bedrijven.”

Lees ook:

Duurzaam kleding maken én winst maken? Dat kan prima samen

Het kledingbedrijf Schijvens Corporate Fashion viert dit jaar zijn 160-jarig bestaan. Het bedrijf is open over de prijsopbouw van hun kleding, die veelal wordt gemaakt in landen als Turkije en Pakistan. Voor ceo Shirley Schijvens - vijfde generatie - gaan duurzaamheid en omzet prima samen.