Is wandelen wel zo duurzaam? Dat ligt maar net aan het pad onder je voeten

Lekker wandelen, duurzamer kan niet toch? Dat ligt maar net aan het pad onder je voeten. Veel aangelegde routes veroorzaken milieuschade. Maar het écht schone wandelpad komt eraan.

Door het glooiende Crescentpark in Harderwijk loopt een keurig wandelpaadje. Vier ­kilometer lang slingert het door de grasvelden rond een brede plas. Een keur aan jonge bomen, van eiken tot moerascipressen, verraadt dat het park, dat water uit de aanpalende woonwijk opvangt en doorsluist richting het Veluwemeer, nog jong is. Twee jaar geleden opende het, als groene buffer naast de grauwe A28. Zeker in ­coronatijd bleek de lokale idylle een uitlaatklep voor de buurt.

“Het pad viel je toch wel op?”, vraagt Bertus Benjamins (36). Het negatieve antwoord verbaast hem. Voor Benjamins is het duidelijk dat het knisperende pad, grijs met zwarte spikkels erin, bijzonder is. Maar goed, hij is dan ook de geestelijk vader. Met zijn (familie)bedrijf Nobre Cál, uit het Drentse Hoogeveen, verzorgde hij de aanleg, vanaf de winning van de kalksteentjes tot aan de oplevering. Met een keurende blik bekijkt hij hoe het pad erbij ligt, na twee jaar dienst. “Niet slecht, niet slecht.”

Klimaatvriendelijk- of neutraal wil ­Benjamins zijn product liever niet noemen. “Je moet oppassen met van die grote claims”, zegt hij nuchter. “Wie groen gaat overdrijven, krijgt dat als een boemerang terug.” Maar duurzaam en natuurlijk, zo durft hij dit wandelpad toch wel te noemen. “Het is een steen waar niets van rommel aan is toegevoegd, geen bindmiddel of bitumen of lijm. “Het is de rijke kalk die het pad bindt”, zegt hij. Om zorg te dragen voor de geclaimde kwaliteit gaat Benjamins zelf naar de winlocaties toe. “Ik bel je zo terug, ik sta hier in een Zuid-Duitse steengroeve”, zegt hij bij het eerste contact, een paar dagen voor het interview in Harderwijk.

Omdat Duitsland de steengroeves beperkingen oplegt, om uitputting en ontbossing tegen te gaan, lijken Noorwegen en Schotland een nieuwe bron van steen – eigen groeves heeft Nederland nauwelijks in bedrijf. Omdat het transport van de kalkstenen CO₂ uitstoot, compenseert Nobre Cál die vervuiling via bosaanplant. Daarvoor doet het bedrijf zaken met het Nederlandse Trees for All. “Ik had ooit mijn twijfels bij CO₂-compensatie”, zegt Benjamins. Maar om zijn wandelpad, ondanks het internationale transport als duurzaam aan te kunnen bieden, koopt zijn bedrijf elke ton uitgestoten CO₂ af. Met het duurzame wandelpad denkt het padenbedrijf uit Hoogeveen een groeimarkt aan te boren.

Bodemverontreiniging

Over de milieu-impact van wandelpaden is een hevige discussie losgebarsten. Het lijkt wel of geen enkel materiaal dat de ondergrond verhardt voor wandelaars of fietsers, niét onder vuur ligt. Beton- of asfaltpaden gaan lang mee, maar de productie is vervuilend, hergebruik blijkt lastig en zo’n dichte steenlaag past niet bij het streven om regenwater toegang te bieden tot de bodem. Dat lukt beter met een los mengsel van ver­malen steentjes. Maar ook dit granulaat staat ernstig ter discussie, zeker omdat 10 procent ervan mag bestaan uit bouw­afval, vanwege het hergebruik op straat ­‘recyclinggranulaat’ genoemd. Dat leidt ­ertoe dat veel wandelpaden, zoals die van Staatsbosbeheer, stukjes plastic bevatten: pluggen en elektriciteitsdraad. De poten­tiële bodemverontreiniging leidt tot zorgen, weet Benjamins. “Niet voor niks mag bij ­waterwingebieden geen gebruik worden ­gemaakt van het recyclinggranulaat.”

En schelpen dan: die zijn toch puur natuur? Ja, maar gemeenten, de Waddeneilanden voorop, willen liever ook af van de verpulverde kokkels op wandel- en fietspaden. Volgens Natuurmonumenten gaat het opvissen van ladingen schelpen van de zeebodem gepaard met te veel milieuverstoring. Schelpenpaden vragen vanwege intensief gebruik om een nieuwe toplaag. Honderden zeecontainers vol zijn jaarlijks nodig om de schelpenpaden op de Wadden te onderhouden. Grootschalige schelpenwinning rond de Wadden en in de Zeeuwse wateren roept de vraag op hoe wenselijk dat is. Het moederbedrijf van Nobre Cál gebruikt ook schelpen voor de aanleg van paden, die eveneens rijk aan kalk zijn. Die kwaliteit wordt voor de locatie van een wandelpad gezien als ­milieuvoordeel. Kalk voedt de bodem, waardoor distels en kruid opbloeien.

Benjamins loopt door het Crescentpark. Heuveltje op, heuveltje af. Zijn oog valt op een raster van zeskanten, tegen ‘zijn’ duurzame wandelpad aan. “Plastic.” Dat de gemeente dit als opdrachtgever heeft gekozen, als is het maar enkele meters, begrijpt hij niet. Ook niet erg enthousiast is hij over de verharding die is toegepast in het midden van het park, rondom een houten klimtoren voor kinderen. Rond de rubbermat is een stuk grind gelegd, hard geworden door de toevoeging van epoxy. “Kneiterduur spul”, zegt Benjamins. “Maar goed, wij van WC-eend …”, vervolgt hij, om te benadrukken dat hij niet betweterig wil doen. De ontwikkeling van een solide en duurzaam wandelpad is een zoektocht, zegt Benjamins.

Torenhoge verwachtingen

Zijn product is ook niet zaligmakend, want door de ‘halfverharder’ sijpelt mondjesmaat water. Gemeenten en bedrijven hopen dat soms wel. Geconfronteerd met steeds hardere plensbuien, als gevolg van klimaatverandering, kijken zij in toenemende mate naar straatverharding die water doorlaat. Benjamins: “Sodeju, de verwachtingen zijn soms torenhoog.” De gemeente Heerhugowaard hing boos aan de lijn, omdat het ­milieuvriendelijke wandelpad tot plassen zou leiden. Inspectie toonde aan dat niet het pad, maar de door de droogte knoert­hard geworden grasstrook ernaast het water­ ­tegenhield. “Omgespit, opgelost”, lacht hij. “Maar toegegeven: je moet met onze kalksteen écht geen brede weg of plein vullen”, zegt Benjamins. Daarom legt zijn bedrijf smallere paden aan, van het Amsterdamse Westerpark tot routes in bossen, ­velden, op golfbanen en begraafplaatsen.

Momenteel is het ‘groene’ wandelpad (in werkelijkheid grijs of rood) vooral in trek bij consumenten, die een natuurlijke uitstraling zoeken, in plaats van grauwe stoep­tegels. Maar in aanbestedingen krijgen gemeenten en grote opdrachtgevers ook oog voor de milieu-impact van paden, zeker nu de nadelen van veelgebruikte materialen aandacht trekken. Meerdere bedrijven, ­zoals aanbieder Koers uit Hoogersmilde, leggen zich toe op de kalksteenpaden.

Ook bedrijven die actief zijn in winning en verkoop van het veelvoorkomende mineraal olivijn storten zich op de wandelpaden. Olivijn zou het summum van klimaatvriendelijke verharding zijn, omdat het gesteente van nature broeikasgas opneemt –heel langzaam, en vooral als de korrel zeer fijn is. Het bedrijf GreenSand hoopt zaken te kunnen doen met olivijnpaden op de Wadden, nu het klassieke schelpenpad uit de gratie lijkt te raken.

Benjamins is in gesprek over een samenwerking, bij wijze van experiment. Hij wil een deel olivijn gaan bijmengen in zijn duurzame kalksteen. Kan hij het predicaat duurzaam dan omruilen voor ‘CO₂-negatief’ of ‘klimaatpositief’? De padenman zou wel drie keer nadenken voor hij zoiets rond­bazuint over zijn wandelpad. “Een beetje marketing is goed, maar we moeten ons ook niet als klimaatgoeroe op de borst gaan kloppen. We hebben het over een wandelpad hè”, lacht hij. De klimaatuitdaging is reusachtig, weet Benjamins, die om een steentje bij te dragen zijn bedrijfskantoor uitrust met isolatie, warmtepompen en zonnepanelen.

Lees ook:

Bospaden worden verhard met plastic bouwafval

Voor de aanleg van wandelpaden in de natuur wordt soms afval uit de bouw gebruikt met plastic erin. Stukjes pvc-buis, elektriciteitsdraad en pluggen belanden zo in het landschap.

’Gemalen olivijn is de oplossing’

Een veel voorkomend mineraal neemt van nature CO₂ op. Olivijn is volgens Olaf Schuiling hét middel tegen het broeikasprobleem, maar hij kreeg nog weinig gehoor.