Kweekkoffie
Is koffie uit het lab de toekomst?
Door klimaatverandering en een toenemende vraag naar koffie dreigt de komende decennia een tekort aan landbouwgrond voor koffieplanten. Is een in het lab gekweekte variant een oplossing?
‘Ik giet het zwarte goud in een kop, en ik leef weer op,’ zingt de zanger van VOF de Kunst in het veertig jaar oude nummer Een Kopje Koffie. De tekst vat de huidige koffiegewoontes nog steeds goed samen: wereldwijd worden er elke dag twee miljard bakken leut gedronken. En de populariteit van de warme drank blijft toenemen. ‘En ik bestel.’
De vraag is hoe lang deze ‘keurig nette verslaving’ nog gevoed kan worden. Onderzoek laat zien dat opwarming van de aarde zorgt voor minder geschikt landbouwgrond waar koffieplanten kunnen groeien. Boeren in landen als Ecuador of Peru zijn nu al genoodzaakt om op hogere plekken de temperatuurgevoelige planten te verbouwen.
De Franse start-up Stem is daarom al enkele maanden bezig om in laboratoria in Maastricht en Zürich zogenoemde ‘cellulaire koffie’ te ontwikkelen. Het bedrijfje neemt de cellen van de bekende Arabica koffieplant en slaagt erin hier dampende mokken van te brouwen: koppen kweekkoffie.
Koffieboeren en ontbossing
“De koffieproductie zoals we die vandaag kennen is niet houdbaar”, zegt Johan van Royen, woordvoerder bij Stem. “Door koffie in een laboratorium of fabriek te verbouwen verminder je de druk op de koffieboer. En hoeft koffie ook niet de hele wereld over getransporteerd te worden.”
Als de cellen genoeg gegroeid en vermeerderd zijn, worden zij gevriesdroogd
Het bedrijf laat de koffiecellen in hun lab groeien door ze de optimale omstandigheden te geven: voeding en de juiste temperatuur. Dit proces is vergelijkbaar met het maken van kweekvlees, maar dan makkelijker, omdat het hier planten betreft.
Wanneer de cellen genoeg gegroeid en vermeerderd zijn, worden zij gevriesdroogd. Het eindresultaat: een soort lichtbruin poeder. “Dat kun je eigenlijk vergelijken met een gemalen koffieboon. Het heeft dezelfde samenstelling, maar is alleen niet tot die vorm gegroeid”, zegt Van Royen.
Het koffiepoeder wordt in een speciale machine geroosterd, omdat het door de fijne vorm brozer is dan een koffieboon. Eenmaal gebrand lijkt het product op filterkoffie zoals bij iedereen bekend uit de supermarkt. Alleen de afkomst verschilt.
En nu ook nog hoe het smaakt. “We hebben nu een bittere koffie die een klein beetje een karamelsmaak heeft”, vertelt Van Royen. “Maar het is nog niet zoals de koffie die we kennen. We zijn nu bezig de smaak te optimaliseren.”
Pakken kweekkoffie
Cellulaire filterkoffie op de plank van de supermarkten brengen is het uiteindelijke plan van Stem. Rond 2025 hoopt de start-up pakken van 250 gram in Europa te verkopen. Maar eerst richt de het bedrijf zich op blikjes in Azië, specifiek Japan. “We hopen over een half jaar een blikje met een coldbrew (koude koffie, red) in Japan op de markt te brengen. We hebben daar al een deal met een fabrikant en een afspraak met een belangrijke investeerder”, zegt Van Royen.
In Japan is ook de wetgeving aantrekkelijker. In Europa kan het tot 18 maanden duren om een nieuw voedselproduct goedgekeurd te krijgen voor de verkoop door de EFSA, de Europese instantie die de veiligheid van nieuw voedsel test. In Japan kan dit volgens Stem een stuk sneller. Het bedrijf is daar de toetsingsprocedure gestart.
Stem is een van de eerste bedrijven die cellulaire koffie op de markt probeert te brengen. Het bedrijf heeft samengewerkt met het door de Finse overheid gefinancierde onderzoeksinstituut VTT dat er in 2021 al in slaagde koffiecellen te kweken. Verder is er alleen een start-up in de VS, California Cultured, die ook werkt aan cellulaire koffie.
Cellulaire kweek produceert wel een afvalstroom
“Als ze de juiste smaak kunnen bereiken, zou het een efficiëntere manier kunnen zijn om koffie te produceren,” zegt Pita Verweij, hoofddocent aan het Copernicus Instituut voor Duurzame Ontwikkeling van de Universiteit Utrecht. “Ik verwacht dat je minder voedingsstoffen nodig hebt om koffievruchtweefsel te kweken dan wanneer je een hele koffieplant kweekt.”
Verweij voegt wel een kanttekening toe: “Het is zaak om goed naar alle milieu-impact gedurende de levenscyclus van het product te kijken. Cellulaire kweek moet bijvoorbeeld plaatsvinden in een steriele omgeving, waar mogelijk chemische stoffen voor nodig zijn. Ook produceert het een afvalstroom.”
Voor nu is de kweekkoffie vooral een duur en kleinschalig bewijs dat het mogelijk is om op deze manier koffie te produceren. “Cellulaire landbouw is kapitaalintensief. Op dit moment hebben we financiering, maar we zoeken nog investeerders om op grotere schaal te kunnen produceren”, stelt Van Royen.
“Maar, het is geen ijdele droom. We hebben een formule om te vermenigvuldigen. De koffie bestaat en wordt gebrand.”
Lees ook:
Vegan Cowboy weet kaas na te bootsen in laboratorium. ‘Een mijlpaal’
Bedrijven timmeren aan de weg om labkaas te maken. De man achter De Vegetarische Slager presenteert zijn eerste resultaat. Het zou ‘alle eigenschappen van kaas uit een koe hebben’, hoewel deskundigen iets voorzichtiger zijn.
