Is een keuken van gerecyclede materialen werkelijk duurzaam?

Keukenmerk Kvik claimt een primeur: kastjes van gerecycled MDF. Mede daardoor bestaan de Veda-keukens vanaf het najaar voor minstens 40 procent uit gerecyclede materialen. Maar maakt dat een keuken direct duurzaam?

Landelijk, klassiek, design, industrieel of modern: het is makkelijk verdwalen in keukenland. Als je eenmaal een stijl hebt gekozen, is het passen en meten met kastjes, tegels, aansluitingen en apparatuur. En dan hebben we het nog niet eens gehad over duurzaamheid.

Bij keukenmerk Kvik maken ze het wat dat betreft een stuk makkelijker. Vanaf het najaar bevatten de keukenkastdeuren van model Veda allemaal gerecycled MDF. Een unicum in de branche, want MDF is moeilijk te recyclen. De kasten zelf zijn van spaanplaat.

Dat laatste geldt voor de meeste keukenmeubels, zegt Claus Johnsen, hoofd management en design van Kvik. “Van de houtsnippers in oud spaanplaat kun je weer nieuw spaanplaat maken.” De helft van het spaanplaat dat Kvik gebruikt, is gerecycled. Maar MDF recyclen is nieuw, aldus Johnsen: “MDF bestaat voornamelijk uit houtvezels. Daarom zochten we houtafval van productieprocessen en consumenten om tot MDF te verwerken.”

In Italië is relatief weinig bos, dus speelt recycling een grotere rol

Die zoektocht duurde zo’n vier jaar. De Italiaanse leveranciers van Kvik boden uitkomst. “In Italië is relatief weinig bos, zodat recycling van hout daar een veel grotere rol speelt dan in andere landen.”

René Klaassen van kennisinstituut SHR in Wageningen bevestigt dat MDF lastig te recyclen is. “Het bestaat uit houtvezels en lijm. Bij recycling wil je de vezel scheiden van de lijm. Vezels waar nog lijm aanzit, zijn moeilijk te verwerken tot een nieuw product.”

Het grote nadeel van spaanplaat en MDF is de lijm die het hout bij elkaar houdt. Daar zit vaak de kankerverwekkende stof formaldehyde in. Jelle Joustra, die promotieonderzoek doet naar circulaire composietmaterialen aan de TU Delft, is bezig spaanplaat zónder formaldehyde te ontwikkelen. “Dat is beter geschikt om te recyclen.”

Maar is MDF dan eigenlijk wel een duurzaam materiaal, zolang dat gemaakt is met schadelijke lijm en je het ook niet gemakkelijk kunt recyclen? Joustra: “Een lange levensduur of een lage milieu-impact bij productie en gebruik kunnen ook duurzaam zijn. Om de grondstofkringloop te sluiten, is dan wel recycling of biologische afbreekbaarheid nodig.”

Toch hoeft zelfs de verbrandingsoven voor MDF volgens Joustra niet erg te zijn, zolang het houtgedeelte minstens even lang meegaat als het duurt om een nieuwe boom te laten groeien. Voor de lijm ligt dat weer iets anders, omdat die vaak van fossiele grondstoffen wordt gemaakt.

Meer houtgebruik zal leiden tot meer bosaanleg

Klaassen vindt hout per definitie een duurzame grondstof. “Bij goed bosbeheer is de houtvoorraad feitelijk oneindig en staat de levensduur van een product los van de leeftijd van de boom. Meer houtgebruik zal leiden tot meer bosaanleg en meer bos en dat is een klimaatvoordeel. Hergebruik van hout of MDF is daarom niet noodzakelijk, al is het natuurlijk mooi meegenomen.”

Behalve de keukenkastjes is de apparatuur natuurlijk ook belangrijk. De milieu-impact van een keuken van gerecycled materiaal wordt snel tenietgedaan door een oven of vaatwasser met een laag energie­label. Daar houdt Kvik zich dan weer niet mee bezig.

Toch is Benjamin Sprecher, universitair docent circulair productontwerp aan de TU Delft, positief over het keukenmerk. “Het verlengen van de levensduur van een keuken is natuurlijk de duurzaamste optie. Maar Kvik is in ieder geval duidelijk over de stappen die het zet om de milieu-impact te verkleinen. Als er meer bedrijven zo zouden werken, zou het een stuk sneller gaan met het terugdringen van de CO2-uitstoot.”

Het bedrijf CO2-neutraal, afgezien van een sprinklerinstallatie op diesel

Kvik werkt ook op andere fronten aan duurzaamheid. Sinds 2019 gebruikt het bedrijf hernieuwbare energie voor alle locaties en processen. Sinds dit jaar is het bedrijf CO2-neutraal, los van een op diesel aangedreven sprinklerinstallatie voor noodgevallen. Die compenseren ze met de inkoop van CO2-certificaten bij het Zweedse bedrijf Ecoera. Zo wordt er volgens Kvik meer CO2 aan de lucht onttrokken dan erin terecht komt. CO2-positief dus.

Sprecher merkt op dat het gebruikelijk is om een dergelijke constructie CO2-negatief te noemen. “Positief zou betekenen dat je CO2 in de lucht brengt in plaats van eruit haalt. Los daarvan is CO2-compensatie op grote schaal geen oplossing. Kleinschalig kan het wel, zeker omdat het niet het kernproduct van Kvik betreft.”

De compensatie gaat via Ecoera, dat CO2 uit de lucht haalt om het op te slaan in biochar. Biochar is een soort kunstmest op ­basis van koolstof. “In een recente levens­cyclusanalyse concluderen onderzoekers dat biochar een netto vermindering van CO2 oplevert”, weet Peter van Bodegom, hoog­leraar milieubiologie aan de Universiteit Leiden. “De omvang van deze vermindering hangt af van de grondstof en productiewijze van biochar.” Hij vindt biochar een mooie technologische oplossing, maar is een groter voorstander van herbebossing en bodemherstel. “Dat helpt bij natuurherstel in de volle breedte.”