In Zweden mogen 75 wolven worden afgeschoten tijdens de grootste jacht op de roofdieren in de recente geschiedenis. Onvoorstelbaar, vinden milieuorganisaties. Nog veel te weinig, menen zij die met de wolf in hun achtertuin leven.
Het is altijd wachten op sneeuw. Want, zo legt jager en roofdierenmanager bij de Zweedse Jagersvereniging Gunnar Glöersen uit: zonder sneeuw is op wolven jagen onbegonnen werk, totale willekeur, zoeken naar een speld in een hooiberg.
Zodra de sneeuw gevallen is, verklaart Glöersen, gaat een groepje jagers in het holst van de nacht op zoek naar sporen. Zelfs met een pak sneeuw is dat nog geen sinecure: soms moet een gebied van wel duizend vierkante kilometer worden uitgekamd. En als de roedel waar de jagers het op hebben gemunt net een eland heeft gedood, kunnen de wolven zich dagenlang stilhouden terwijl ze zich tegoed doen aan hun prooi. In zo’n geval kun je spoorzoeken tot je een ons weegt — maar vinden doe je de wolven niet.
Zodra de spoorzoekers dan toch een pootafdruk onderscheiden, wordt dat gemeld aan de jachtleiders van de revier, het leefgebied van de wolvenroedel. Die brengen de lokale jagers op de hoogte. De spoorzoekers blijven de verse wolvensporen volgen, te voet of op ski’s, vergezeld door een aantal aangelijnde honden. Die moeten ervoor zorgen dat de wolf zich opgejaagd voelt en in beweging komt. Want vaak loopt de wolf, op zijn dooie gemak, slechts een meter of driehonderd voor zijn achtervolgers uit.
Ondertussen stellen tientallen, soms honderden jagers zich verdekt op aan de rand van het gebied – en muisstil, wat nog niet meevalt in de Scandinavische koude. Zo wachten ze tot ze een wolf in het vizier krijgen.
Is de populatie groot genoeg?
In Zweden is de grootste wolvenjacht in de recente geschiedenis gaande. Van de circa 460 exemplaren in Zweden mogen er 75 afgeschoten worden. “De jacht is volstrekt noodzakelijk om de populatiegroei af te remmen”, meent Glöersen. Het aantal wolven in Scandinavië is groter dan het in decennia is geweest. Desondanks is de populatie in Scandinavië als geheel, met zo’n 540 dieren, relatief klein vergeleken met het totaal aan 19.000 wolven die in Europa leven.
Het doel van de recordjacht is het verkleinen van de wolvenpopulatie in de gebieden waar de concentratie het hoogst is, aldus het provinciebestuur. Het besluit is gebaseerd op de overtuiging dat de Zweedse wolf een ‘gunstige staat van instandhouding’ heeft bereikt. Zonder dat label is grootschalige jacht verboden onder de Habitatrichtlijn, die toeziet op het behoud van biodiversiteit in de Europese Unie.
Maar milieuorganisaties steigeren. Die wijzen erop dat de wolvenpopulatie een minieme omvang heeft, zeker voor een land dat zo uitgestrekt en dunbevolkt is als Zweden. De Italianen, bijvoorbeeld, delen hun berggebied min of meer probleemloos met rond de drieduizend wolven. Milieuclubs tekenden daarom beroep aan tegen het overheidsbesluit, dat volgens hen in strijd is met de EU-afspraken. De Scandinavische wolf staat op de lijst van bedreigde diersoorten en is gecategoriseerd als ‘ernstig bedreigd’.
De Zweedse autoriteit voor natuurbescherming Naturvårdsverket adviseerde dat de wolvenpopulatie uit minstens driehonderd dieren moet bestaan om te voorkomen dat de toch al ‘gefragmenteerde en kwetsbare soort’ verder verzwakt door inteelt. Dat heeft niet mogen baten. Een meerderheid van het Zweedse parlement stemde zelfs voor het terugdringen van de wolvenpopulatie tot 170 dieren — de uiterste minimumgrens waarmee het land nog net zou voldoen aan de eisen van de EU-richtlijn.
Genetische variatie
Maar volgens de roofdierenexpert bij het Wereldnatuurfonds Benny Gäfwert is het genoemde getal van 170 ‘niet gebaseerd op enig wetenschappelijk bewijs’. “Wilde populaties zijn onderhevig aan onvoorziene gebeurtenissen. Een niveau van 170 wolven is veel te laag”, zei hij tegen de Zweedse zender SVT. “We hebben een probleem met de genetica van wolven. Hoe kleiner de populatie, des te groter de impact van schommelingen in de genetische variatie.”
De voorzitter van de anti-jachtgroep Jaktkritikerna, Marie Stegard, verklaarde dat ‘wolven als roofdieren in de voedselketen een voorwaarde zijn voor de biodiversiteit’. “Het doden van een flink deel van de populatie heeft een negatieve uitwerking op zowel dier als natuur en is funest voor het ecosysteem. De wolf draagt bij aan een rijkere flora en fauna en het voortbestaan van de mens is afhankelijk van gezonde ecosystemen.”
De discussie over de wolvenjacht is exemplarisch voor de polarisatie en het wederzijdse onbegrip tussen stad en platteland in Zweden. De stadsmens zegt: de wolf is mooi, die moeten we beschermen, laat de natuur op zijn beloop, en snappen jullie provincialen dan niks van biodiversiteit? De plattelandsmens antwoordt: jullie hebben geen idee hoe het is om met een wolf als buur te leven.
De gemoederen lopen zo hoog op dat het bijna onmogelijk is een jager te vinden die met naam en toenaam in de krant wil. Andere wolvenjagers die de media eerder te woord stonden, worden nu bedreigd door militante natuurbeschermers.
Schrikdraad en minder wild
De plattelandsbevolking heeft het gevoel niet te kunnen beschikken over haar eigen lot, zegt Magnus Rydholm, hoofd communicatie bij de Zweedse Jagersvereniging. De autoriteiten en wolvenvrienden, zoals Rydholm ze noemt, ridiculiseren en bagatelliseren de gevoelens van de niet-stedelingen. De discussie drijft een wig tussen degenen die dichtbij en degenen die geografisch ver van de wolf wonen.
Rydholm somt op wat de wolf in de provincie zoal teweegbrengt: wolven roepen angst op, zelfs als die grotendeels irrationeel is. Ze doden met regelmaat vee en jachthonden. Boeren hebben er een hele kluif aan om hun kuddes tegen het roofdier te beschermen: ze moeten omheiningen plaatsen en vervolgens het gras onder het schrikdraad maaien om te voorkomen dat de stroom verloren gaat.
De wolf bedreigt volgens hem bovendien plattelandstradities, zoals de jacht. Want hoe meer wolven er zijn, des te minder wild er is. “Veel jagers maken er een sport van alleen wildvlees te eten. Voor sommigen is jagen een van de weinige vormen van vrijetijdsbesteding die er nog zijn. In veel provincies is er amper nog een voetbalclub te vinden.”
“Het is een prachtig beest, maar het is moeilijk om erbij in de buurt te wonen”, zegt Rydholm. “De manier waarop wij met de natuur leven wordt, in bepaalde gevallen, onhoudbaar. De wolf bedreigt onze bestaanswijze.” Daarom, zegt hij, is het belangrijk om een mate van co-existentie te bereiken. “We moeten een balans vinden en jagen is een manier om tot die balans te komen.”
Bovenaan de voedselpiramide
Het conflict draait in wezen om de vraag: aan wie is het recht voorbehouden in het Zweedse bos te jagen? Is de wolf of de mens er het voornaamste roofdier?
Wolven wonen sinds het einde van de ijstijd op het Scandinavische schiereiland. Niet altijd ging dat soepel: in de middeleeuwen bijvoorbeeld hadden boeren de plicht te helpen het zoogdier uit te roeien. Tot omstreeks 1800 stond de Scandinavische wolf desondanks bovenaan de voedselpiramide. Maar naarmate de jacht op wolven feller werd, wist de mens zijn plek in te nemen.
De wolvenpopulatie slonk aanzienlijk toen een wet uit 1789 het volk in staat stelde op wild te jagen waardoor de edelherten- en elandenpopulaties werden gedecimeerd. Dit dwong de wolven op zoek te gaan naar een andere prooi en vaak was vee de dupe. Dat leidde er dan weer toe dat boeren de strijd aanbonden met het roofdier. Tegen het midden van de negentiende eeuw was de wolf zo goed als verdwenen uit Zuid-Zweden. Een eeuw later was de Scandinavische wolf uitgestorven.
Tot de jaren tachtig, toen drie wolven van de Russisch-Finse populatie naar Zweden migreerden, waar ze een nieuwe Zweeds-Noorse populatie stichtten. Momenteel wordt die geschat op zo’n veertig roedels en ruim vijfhonderd dieren.
Milieuclubs stellen dat Zweden makkelijk een populatie van duizend wolven zou kunnen herbergen. Ze beschuldigen de regering ervan een knieval te maken voor de machtige jachtlobby. Volgens Magnus Obberant, directeur van de Zweedse Roofdierenvereniging, is dat de dominante gedachte in Noorwegen, Zweden en Finland: invloedrijke jachtorganisaties waarvoor zenuwachtige politici maar al te graag concessies doen.
Jagen op inteeltwolven
In de revier waar Gunnar Glöersen jaagt, mogen zes wolven worden afgeschoten. De teller staat op vijf. De jager houdt angstvallig het weerbericht in de gaten — is er volgende week eindelijk sneeuw voorspeld? En valt dat samen met zijn weekend? De wolvenjacht gebeurt op vrijwillige basis. Hij kan het zich niet permitteren vrij te nemen van werk.
“Als het aan ons lag, hadden we het hele territorium geleegd”, zegt hij, oftewel: het hele wolvenbestand gedood. Maar het is niet aan hen. Het provinciebestuur heeft bepaald dat er achttien wolven mogen worden geschoten in drie territoria, dus zes — gemiddeld een roedel — in elk. “Europa heeft nu eenmaal bepaald dat Zweden wolven moet hebben.” Er mag uitsluitend worden gejaagd op inteeltwolven; genetisch waardevolle dieren moeten met rust gelaten worden.
Op een doordeweekse februari-ochtend laat Glöersen weten: het heeft vannacht gesneeuwd en de andere jagers hebben net de zesde wolf in de revier geschoten. Glöersen moest werken, dus wij hebben onze kans gemist. Maar: de jacht op elanden is voorlopig veiliggesteld.
Lees ook:
‘Je kunt schapenhouders niet verplichten zoveel geld uit te geven aan wolvenrasters’
Veel schapenhouders beschermen hun vee niet tegen wolven. Maar oordeel niet te snel, zeggen zij. Wolvenrasters hebben ook veel nadelen. ‘Voor mijn bedrijf betekent dat stoppen.’
