Bevers in de stad, grutto’s en wilde bijen die haast tussen de mensen leven: Breda maakt er serieus werk van om de natuur in de stad te ontvangen. ‘Het is goed voor de beleving en helpt ook nog eens tegen gezondheidsklachten.’
De naam verraadt het al een beetje. In de nieuwe Bredase buurt Waterdonken komt de natuur soms letterlijk tot aan de voordeur. De weidevogels hebben een natuurlijk habitat in de aangrenzende Vuchtpolder. Een aangelegde oeverzwaluwwand en een vleermuizenkelder trekken fauna diep de woonwijk in. Wie hier een woning betrekt, maakt een duidelijke keuze voor natuur. Om te recreëren hoef je de wijk niet uit. Voor natuurlijke recreatie dan tenminste.
Natuurlijk zijn niet alle Bredase buurten zoals hier aan de noordoostkant van de stad. Maar het is wel de bedoeling dat de hele gemeente een vleugje Waterdonken krijgt. ‘Koers naar de eerste Europese stad in een park in 2030’, luidt de ambitieuze ondertitel van het beleidsdocument dat richting geeft aan de vergroening van Breda. Over acht jaar moet elke bewoner het groen haast kunnen aanraken, zo is de doelstelling.
Die ontwikkeling komt voort uit een nadrukkelijke wens van de Bredanaars zelf. Halverwege het vorige decennium inventariseerde de gemeente hoe inwoners over hun eigen stad dachten. De belangrijkste vragen: wat vonden zij uniek aan Breda? En welke eigenschappen wilden ze versterken?
Een 6 of 7 is niet genoeg
“Daaruit kwam dat we eigenlijk weinig herkenbaars hadden”, zegt wethouder Tim van het Hof. “We scoorden op elk vlak een zes of een zeven, maar zonder uitschieters. Iedereen associeert Eindhoven met Brainport, Den Haag is de stad van vrede en veiligheid. Wij hadden niet echt iets herkenbaars. Alles voldoende, maar geen uitschieters.”
De consultatie leidde tot een concreet plan van aanpak, gebouwd rondom de drie G’s: Gastvrij, Grenzeloos en Groen. Die laatste G betekent dat Breda zich wil profileren als een echt groene stad.
Otters en bevers moeten vanuit de Biesbosch dwars door de stad richting het Markdal ten zuiden van Breda kunnen trekken en vice versa, de boomkikker krijgt weer kans om zich in het buitengebied te vestigen, het centrum is er ook voor huismussen en merels en zeldzame planten als de witte rapunzel krijgen alle kans om hier te groeien. Om maar een paar voorbeelden te noemen.
‘Fietskwartierke’
Rombout van Eekelen kan zich uitleven in zijn rol als stadsecoloog. De lat ligt hoog, want de ambitie ‘stad in een park’ houdt in dat elke individuele inwoner rondom zijn eigen woning het gevoel moet krijgen dat hij in een groene stad woont. “We hebben de termen ‘pantoffelafstand’ en ‘fietskwartierke’ bedacht. Iedereen moet vanaf zijn woning binnen 200 meter in een groene ruimte kunnen zijn.”
“Dat is dan niet alleen een grasveld met een boom, maar minstens een mooi plantsoen of een park waar hij andere bewoners kan ontmoeten. En binnen een kwartier moet iedereen in hoogwaardige natuur buiten de stad kunnen zijn, zoals een bos, weidevogelgebied, zandverstuiving of moerasgebied.”
Elk dorp, elke stadswijk, elke straat heeft zijn eigen opgave. Dat geldt nadrukkelijk ook voor de binnenstad, zegt Van het Hof. “Ondernemers komen naar ons toe met de vraag hoe ze hun terras kunnen vergroenen. Een verrijdbare pergola in plaats van een parasol tegen de felle zon is bijvoorbeeld al een mooie oplossing. Er ontstaan ook ideeën voor gevelbegroeiing.”
En met een knipoog: “De wethouder economie is er ook blij mee. Uit onderzoek blijkt dat consumenten bereid zijn om meer uit te geven en langer te verblijven als er veel groen is.”
Kansen pakken
In de praktijk komt het neer op kansen pakken waar ze zich voordoen. Ook een historische binnenstad leent zich ervoor. Van het Hof: “Met het doortrekken van de Nieuwe Mark door het stadscentrum krijgen we een extra vaargeul door Breda. Die krijgt natuurinclusieve kades. De Seeligkazerne komt vrij. Daar maken we een park van, zoals ook de oude Nibb-It fabriek en het terrein van de voormalige suikerfabriek parkachtig zullen worden.”
Hij vervolgt: “De nieuwe spoorzone verbindt natuurgebieden in oost en west met elkaar. Elke gebiedsontwikkeling in de stad combineren we met water en groen. Waar andere steden vaak kiezen voor enkel bouwen en dat compenseren met natuurontwikkeling in het buitengebied, doen wij dat anders.”
Niet alles hoeft groots te zijn. Veel initiatieven vinden juist op kleine schaal plaats. In maart is de stichting Breda Stad in een Park opgericht. Dit wordt gedragen door bewoners die zich inzetten voor hun eigen leefomgeving. Pluktuinen, natuurlijke speelplekken, wijkmoestuinen, ontmoetingsplekken, educatie over de natuur in de directe omgeving: als het aan de stichting ligt, voorziet elke Bredase buurt hier straks in.
Dromen
De dromen zijn alvast aan het papier toevertrouwd. ‘We dromen van een Breda waarin je bijen hoort en bloemen ruikt, elke dag wilde dieren ziet, je in de singel kunt zwemmen, je lokaal je eigen voedsel kunt plukken en dieren en planten volwaardige inwoners zijn’.
De bewoners zijn van groot belang om de doelstelling te laten uitkomen, zegt Van het Hof. “We willen geen groen Breda omdat wij dat hier op het Stadskantoor hebben bedacht. In gesprek met onze inwoners kwam dit naar boven. Het is niet voor niets dat we in de stad veel verenigingen en stichtingen hebben die met natuur bezig zijn: bijenclubs, weidevogelclubs, een hengelsportvereniging die zich actief inzet voor een betere waterkwaliteit. Bij de stichting Breda Stad in een Park zijn tientallen groenclubs en hoveniers aangesloten. Zij zijn onze partners.”
Een concreet einddoel is er niet. Natuur in de stad is een doorlopende ontwikkeling. Van Eekelen: “Via ecologische verbindingszones proberen we de natuur van buiten de stad bij de mensen aan de voordeur te brengen. Zodat ze in hun eigen straat kunnen genieten van vogels en vlinders. We hebben in Breda een mooi stadspark, het Valkenberg. Daardoorheen kuieren, geeft een heerlijk ontspannen gevoel. Wat is er mooier dan datzelfde gevoel ook in je eigen buurt te hebben?”
Niet volbouwen
Een van de plekken waar de natuur met open armen in de stad zal worden ontvangen, is het oude ziekenhuis aan de Langendijk. Op de plek waar de Weerijs Breda in stroomt, gaat het hospitaal tegen de vlakte om plaats te maken voor een woonwijk. De projectontwikkelaar mag echter niet rigoureus te werk gaan. Volbouwen met woningen is geen optie, het moet van de gemeente een onsje minder om voldoende groen te kunnen inpassen.
Biodiversiteit is in Breda een plicht bij gebiedsontwikkeling. “Dat is ook veel beter voor de menselijke gezondheid”, zegt Van Eekelen. “De bacteriën rondom plantenwortels leven ook in onze darmen. Boterzuur, bijvoorbeeld, beschermt tegen psychische kwalen. Meer natuur helpt echt tegen gezondheidsproblemen.”
Het is deze locatie waar Bredanaars onlangs ook voor het eerst mochten ‘struikroven’. Al het groen dat anders zou worden afgevoerd en door de shredder zou gaan, mocht gratis worden meegenomen voor eigen gebruik. Ideetje uit Eindhoven, waar dat al langer gebeurt. “Waarom planten geen tweede leven geven”, zegt Van het Hof die terugkijkt op een leuke dag.
“Er kwamen hele gezinnen op af. Een paar bomen moesten blijven staan, verder mocht alles mee. Het was meteen ook een sociaal project, want in de aanhangwagen gingen ook de planten voor de buren mee.”
Het mag wat kosten
De groene ambities mogen wat kosten. “In Breda voeren we het natuurbeheer grotendeels zelf uit”, zegt Van het Hof. “Als een van de weinige gemeenten, want de meeste besteden het uit aan natuurorganisaties. We zien er echter de meerwaarde van in. Het groen moet bijdragen aan meer beleving, gezondheid en biodiversiteit. Daar hebben we best wat voor over.”
Wandelend of fietsend door Breda zie je de verschillen met tien jaar geleden. Soms moet je goed kijken. Bij woningen in het plan Drie Hoefijzers Noord, de plek waar vroeger een bierbrouwerij stond, zijn nestkasten in de gevels ingemetseld. Speciale dakpannen geven vleermuizen hier een thuis.
Op andere plaatsen valt de natuurontwikkeling direct in het oog. Opvallend: bermen en groenstroken vormen vaak het decor van wilde natuur. Geen keurige rij bomen of glad gemaaide gazonnetjes, maar juist een verwilderde flora. “Veel beter voor de vogels en de insecten”, zegt Van het Hof.
Die kennis zit inmiddels ook bij de Bredanaar tussen de oren, ervaart Van Eekelen. “Als we in het verleden klachten kregen over het openbaar groen, dan was het vanwege de wildernis. Tegenwoordig bellen ze op als we de wilde bloemen hebben weggemaaid. De inwoners hebben ook echt een switch gemaakt.”
Lees ook:
Ook in de stad kun je makkelijk meer leven creëren
Zondag is de internationale dag van de biodiversiteit. Ook iemand die in de stad woont kan voor de natuur het verschil maken, leggen twee biodiversiteit-experts uit.
