'Ik wil als boer best meewerken aan duurzame melk, als ik er het geld voor heb'

Als boer Johan Koot in Koudekerk aan den Rijn zijn land in loopt, ziet hij aan de horizon de skyline van Leiden. Dobermann Ezra rolt tevreden door het natte gras. Koot (staart in het haar, shagje in de mondhoek) monstert zijn koeien. Die kleine rode is mak als altijd, en die grote zwarte daar gaat straks naar binnen, want ze kan elke dag kalven. Deze zaterdag is Koot een paar uur weg van de koeien. In de binnenstad van Utrecht neemt hij plaats in een callcenter dat actiegroep Milieudefensie op straat inricht. Een groep boeren en burgers zal per telefoon supermarkten bestoken met de eis dat die meer ‘eerlijke melk’ in de schappen gaan leggen. Dat is melk waarvoor de boer een prijs krijgt, die hem in staat stelt op een duurzame én winstgevende wijze te produceren.

“Duurzaam is nogal een modewoord”, relativeert Johan Koot. “Iedereen verstaat er wat anders onder. Voor het publiek betekent het dat de koeien in de wei lopen en dat het boerenlandschap mooi blijft. Daar wil ik als boer zeker aan meewerken, als ik er het geld voor heb.”

In een maatschap met zijn vader houdt Koot 75 melkkoeien. De melkprijs zit in de lift, weet hij. “FrieslandCampina geeft boeren in september ongeveer 40 cent voor een kilo melk. Dat was een jaar geleden nog 26 cent. Nu kan ik dus de gaten dichten die er vorig jaar zijn ontstaan. Maar over een tijdje gaat de prijs weer dalen, zo gaat het altijd. Daarom is het nodig dat de supermarkten structureel meer gaan betalen voor de melk die de boeren leveren. Ik snap dat het een lange keten is van boer naar supermarkt, en dat iedereen een boterham wil verdienen, maar ik heb het idee dat de topmannen de dikste boterham eten en de boeren de dunste.”

43 cent per kilo

Milieudefensie roept supermarkten op minimaal 43 cent per kilo melk te betalen. Dat zou de boer in staat stellen net iets extra’s te doen voor hun dieren en het landschap. “Ik ben echt geen milieufreak”, zegt Koot. “Maar voordat ik ga maaien loop ik wel altijd eerst even door het land om te kijken waar de vogelnesten zitten. En de begroeiing langs de akkerranden laat ik zo lang mogelijk staan, zodat vogels daar beschutting hebben.” Met wat meer inkomsten, zegt Koot, zou hij vogelliefhebbers een paar euro kunnen bieden om voor hem door het weiland te lopen en dan met paaltjes te markeren waar hij weg moet blijven met de maaimachine. “Of ik zou de akkerranden kunnen inzaaien met een kruidenrijk mengsel.” Maar ook dan nog, waarschuwt hij, is het de vraag of de jonge vogels veilig zijn voor de ooievaars die hier in de polder vrij veel voorkomen. “Maar in ieder geval heb ik er als boer dan alles aan gedaan.”

Onder collega-boeren, heeft Koot gemerkt, roept de ‘eerlijke melk’-actie van Milieudefensie de vraag op of het werkelijk te doen is om het belang van de boer of vooral om zelf aandacht te genereren en donateurs te werven. “Kijk”, peinst Koot, “ik ben natuurlijk het soort boer dat Milieudefensie graag ziet: niet zoveel koeien, voldoende eigen grond voor de mest. Als je een intensieve boer bent, denk je er misschien anders over, maar voor mij is Milieudefensie niet de vijand. Je hoeft het niet in alles met elkaar eens te zijn, maar op sommige punten kun je elkaar ook helpen. Ik vind niet dat ik mij voor hun karretje laat spannen. Ik ga daar in Utrecht zitten te bellen omdat het misschien iets uithaalt. Nee, niet dat bellen zelf, dat heeft geen concreet effect. Het gaat erom dat we moeten proberen de publieke opinie mee te krijgen. Als het publiek de supermarkten gaat aanspreken, gaat voor mij als grondgebonden boer de melkprijs misschien wel omhoog. Dat zou lekker zijn. Voor mijzelf en voor de biodiversiteit. Als dat lukt, heiligt het doel de middelen.”

Koot draait zich om en wandelt weer naar de boerderij. Al lopend raapt hij een steentje op en werpt dat weg – de Dobermann spurt erachteraan. Of hij eigenlijk wel tijd heeft om de koeien op zaterdagochtend alleen te laten? “Die paar uur wel hoor. Kijk, in mijn eentje zal het niet lukken de supermarkten over de streep te trekken. Als het door een actie met anderen samen wel lukt om een hogere prijs te krijgen, wordt dit mijn best betaalde zaterdag ooit.”

WAT WIL MILIEUDEFENSIE?

Milieudefensie wil dat supermarkten 43 cent per ingekochte liter melk betalen. Door die hogere prijs kunnen boeren aan vier eisen van Milieudefensie voldoen: de koeien lopen 120 dagen per jaar buiten, de boer maakt zijn land geschikter voor weidevogels, de koeien krijgen regionaal veevoer en de boer produceert niet meer mest dan hij op eigen grond kan plaatsen.

Hoe duurzaam is de melk in de supermarkt nu al?

Campagneleider Bart van Opzeeland: “Het percentage melk met het biologisch keurmerk ligt tussen de 14% voor de Aldi en de Lidl en 22% voor Albert Heijn. Bij de meeste supermarkten ligt het rond de 20%. Je kunt ook nog kijken naar het gebruikte veevoer. Koeien eten onder meer soja. In de afgelopen 20 jaar is 62 duizend hectare oerwoud gekapt om plaats te maken voor sojaplantages. Het assortiment ‘oerwoudvrije melk’ ligt bij de supermarkten tussen de 14% bij Lidl en Aldi en 22% bij Albert Heijn.”

De Nederlandse zuivelindustrie koopt toch alleen nog maar diervoeder van bedrijven die soja verwerken volgens de eisen van de Ronde Tafel voor Duurzame Soja?

“Die verantwoorde soja is maar een beetje duurzamer dan niet-gecertificeerde soja uit Zuid-Amerika. De soja kan nog steeds afkomstig zijn uit gebieden waar recentelijk oerwoud gekapt is. Ook heeft soja een grote transportafstand, wat gezien de klimaatproblematiek onwenselijk is. Wij pleiten voor het gebruik van eiwitrijk veevoer afkomstig uit Europa. Bijvoorbeeld Europese soja, maar ook lupine, voedererwten of grasklaver.”

Hoezo is Milieudefensie begaan met de portemonnee van de boeren?

“Als we willen dat boeren meegaan in het verduurzamen van hun producten moeten we eerst zorgen dat ze voldoende geld verdienen om van te leven. Zolang dat niet het geval is hebben zij geen financiële ruimte om te investeren in andere zaken zoals het milieu.”

Lees ook: Melk is de nieuwe plofkip