Hoe vier je een duurzame kerst? ‘Die kerstboom maakt eigenlijk niets uit’

Moeten we streven naar een zo duurzaam mogelijke kerst of juist de teugels eens in het jaar laten vieren? Twee experts tegenover elkaar, maar over één ding zijn ze het eens: die kerstboom maakt niet veel uit.

Al zeker zes jaar krijgt duurzaamheidsadviseur Thijs ten Brinck rond kerst dezelfde vraag van vrienden en familie. “Wat is nou een duurzamere kerstboom, een echte of een kunstboom?” Hij ziet precies die vraag ook elk jaar terugkeren in allerlei items op radio, televisie en op sociale media.

Ten Brinck kijkt er van op. Elk jaar blijkt het verschil tussen een echte en kunstboom verwaarloosbaar. En vooral: een kerstboom heeft nauwelijks gevolgen voor het klimaat. “Het is vergelijkbaar met 25 kilometer rijden met de auto of drie happen biefstuk eten.”

Ten Brinck, ook beheerder van WattisDuurzaam.nl, antwoordt zijn nieuwsgierige familie en lezers dit jaar met een alternatieve kerstboodschap. “Als je duurzaamheid echt belangrijk vindt, maak je dan niet druk over je kerstboom. Je kan met ander gedrag veel meer bereiken.” Neem bijvoorbeeld wat vaker de fiets of de trein dan de auto, dan bespaar je in een jaar honderden kerstbomen aan klimaatimpact. “Of ga vegetarisch of flexitarisch eten, en kijk eens hoe je op vakantie gaat. En nog belangrijker: denk bij het stemmen op een politieke partij na over duurzaamheid en klimaat.”

Hoewel een kerstboom niet zo schadelijk is voor het klimaat vindt Paulien van der Geest van kennisorganisatie Milieu Centraal het niet vreemd dat mensen juist rond kerst met vragen over de boom komen. Bij een kerstboom – die jaren moet groeien, dan een paar weken in de kamer staat, en daarna vaak verbrandt wordt – voelen mensen wat er wringt aan onze wegwerpcultuur, denkt Van der Geest.

Ook alle winkels die plotseling vol liggen met kerstprullen en sentimentele kerstreclames die mensen aansporen zo veel mogelijk ‘magische’ producten te kopen, drukken volgens haar een vinger op de zere plek van een niet-duurzame consumptiemaatschappij. Moeten we dan streven naar een zo duurzaam en consumptieloos mogelijke kerst, of is dit juist de tijd van het jaar om de teugels te laten vieren en niet te veel over moeilijke dilemma’s na te denken?

Beter vegetarisch op andere dagen

Ten Brinck en Van der Geest hebben een andere visie op het onderwerp. Neem bijvoorbeeld vlees eten bij het kerstdiner. Maaltijdboxleverancier Green Chef liet uitzoeken dat de helft van de Nederlanders ‘bereid’ zou zijn om vegetarisch te eten met de feestdagen. Ten Brinck vindt dat niet zo’n goede vraag. “Het is mooi dat mensen bereid zijn om vegetarisch te eten, maar als je je zorgen maakt om de impact van vlees op het klimaat, probeer dan juist in je dagelijks leven minder of geen vlees te eten.”

Beter driehonderd dagen geen vlees, bedoelt hij, en bij bijzondere gelegenheden zoals kerst juist wel een lekker stukje. “Dat is veel effectiever.” Tuurlijk, nuanceert hij: kerst is een mooie kans om je carnivoor-oom te inspireren met lekkere vegetarische recepten. “Maar als je vreest dat een volledig vegetarisch diner je gasten in het verkeerde keelgat schiet, kook dan voor de goede vrede met kerst gerust iets met vlees.”

Volgens Van der Geest is kerst juist wel een uitgewezen gelegenheid om duurzaamheid centraal te stellen. “Over een kerstboom hoef je je qua klimaat inderdaad niet zo heel veel zorgen te maken.” Wat voor haar vooral wringt, is alle overvloed die ze met kerst ziet. Tafels vol prullerige cadeautjes, zoveel eten dat mensen daarna met buikpijn op de bank liggen en de helft alsnog moeten weggooien – je kan je afvragen of dit bij de kerstgedachte past. “Elk jaar zie ik mensen een nieuwe glinsterend truitje kopen dat daarna weer uit elkaar valt. Ik vraag me dan af of dit echt is waar kerst om draait.”

Ze heeft een paar tips voor een duurzame kerst, voor wie dat net als zij belangrijk vindt. Eet als je wilt een stukje (bio)vlees, zeker wanneer je de rest van het jaar duurzaam bezig bent en even de teugels wil laten vieren. “Maar dat hoeven geen kilo’s te zijn.” Let ook op dat je niet continu dit soort ‘bijzondere momenten’ blijft aanwijzen om je vol te eten, want hoewel Nederlanders zeggen minder vlees te willen eten, daalt de werkelijke consumptie nog nauwelijks.

Qua kerstcadeautjes raadt ze mensen aan om eens naar de kringloopwinkel te gaan in plaats van naar de Flying Tiger of Action, en bijvoorbeeld voor iedereen een mooi boek uit te zoeken. “Of kijk thuis eens naar mooie, leuke spullen die je zelf eigenlijk niet gebruikt maar die een ander wel leuk zou vinden. Vaak is het ook een kwestie van smaak, en maak je iemand anders daar blij mee.”

Stop met bankhangen

Mocht straks tijdens het kerstdiner toch de discussie oplaaien over welke kerstboom nu het duurzaamst is, heeft een nieuwe campagne ten slotte nog een tip om dat gesprek een effectiever draai te geven. De vijf jongeren achter Stop met bankhangen richten hun pijlen op een duurzaamheidsonderwerp waarover mensen volgens hen meer moeten praten: bij welke bank je zit. Veel banken investeren hun – of uw – geld niet duurzaam, maar bijvoorbeeld in olieprojecten, die funest kunnen zijn voor het klimaat.

Een op de vijf Nederlanders zou volgens de Consumentenbond twijfelen over een overstap naar een andere bank, wat ruim 40 miljard euro kan vrijmaken voor banken die dat geld verantwoordelijker investeren, zoals ASN of Triodos. Via de website van de campagne kan je ooms en tantes een (digitale) kerstkaart sturen. Het doel: ‘tijdens de feestdagen het gesprek aangaan’ over impactvollere keuzes dan het soort kerstboom dat je hebt.