Groene ClaimEerlijke handel
Hoe groen en eerlijk zijn fairtradecashews?
Van teelt tot en met consumptie leggen cashewnoten tienduizenden kilometers af. Dat kan anders, vinden ze bij All Day Nuts. Zijn hun cashewnoten wel echt duurzaam?
Ruim de helft van de wereldwijde teelt van cashewnoten vindt plaats in West-Afrika, maar minder dan 10 procent wordt daar ook verwerkt. Na de oogst worden de ruwe cashewnoten massaal verscheept naar India en Vietnam, waar ze worden gepeld. Vervolgens gaan ze weer de wereld over, onder meer richting Europa, waar ze worden gebrand en verkocht.
Dat gesleep met noten is omslachtig, slecht voor het milieu en duur, vinden ze bij All Day Nuts. Daarom koopt het bedrijf cashewnoten in bij Nuts2 in Burkina Faso. De noten worden gepeld op de plek waar ze worden geteeld. Dat scheelt 90 procent van de CO2-uitstoot van het transport ten opzichte van pellen in Azië.
Bovendien hebben de noten het biologische én fairtradekeurmerk, wat betekent dat ze onder relatief goede arbeidsomstandigheden zijn verwerkt, aldus All Day Nuts. Kloppen die claims?
Kinderarbeid?
Op veel plekken gebeurt het pellen van de noten nog met de hand, door vrouwen en vaak ook kinderen. Aangezien zij meestal geen beschermende kleding dragen, krijgen ze brandwonden van de bijtende stoffen die uit de noten vrijkomen bij het pellen. Met het fairtradecertificaat zou het risico op deze situatie veel kleiner zijn, al blijkt op de website van All Day Nuts niet hoe dat precies wordt bereikt.
Het fairtradekeurmerk is geen garantie dat de arbeidsomstandigheden goed zijn, al helpt het wel, zeggen deskundigen. Pita Verweij, hoofddocent aan het Copernicus Instituut voor Duurzame Ontwikkeling van de Universiteit Utrecht, weet dat kinderen in India en Vietnam nog steeds worden ingezet voor het pellen van cashewnoten.
Nicholas Jengre, die voor ontwikkelingsorganisatie Solidaridad de cashew-sector in Sierra Leone volgt, weet niet zeker of er ook sprake is van kinderarbeid in grote productielanden.
Er zijn nauwelijks fairtradecashewnoten
Het bedrijf beweert dat minder dan 1 procent van de wereldwijde cashewnotenteelt het fairtradecertificaat heeft. Dat percentage is onderbouwd met cijfers uit 2020. Deskundigen weerspreken dat. Het percentage fair radecashewnoten ligt volgens Jengre op 3 procent van de totale productie. Yuca Waarts, senior onderzoeker duurzame ketens aan de Wageningen Universiteit, bevestigt dat.
Toch is 3 procent nog steeds erg weinig. Waarts: “Fair trade werkt met een minimumprijs voor boeren, dat verhoogt de prijs voor consumenten. Er is vaak minder vraag naar gecertificeerde producten dan de markt kan leveren.”
Jengre merkt op dat veel kleine boeren niet goed georganiseerd zijn en geen interne controlesystemen hebben. “Lage prijzen kunnen een enorme belemmering zijn om een certificering op te zetten. Er zijn maar weinig organisaties die kleine boeren daarmee helpen.”
“Je kunt misstanden en kinderarbeid nooit helemaal voorkomen, omdat die ook afhankelijk zijn van handhaving door de overheid”, zegt Waarts. Solidaridad pleit daarom voor een wettelijke Europese verplichting voor bedrijven om boeren en arbeiders aan het begin van de productieketen een leefbaar inkomen te betalen.
Verweij voegt daaraan toe dat het pellen van de noten met de hand laagwaardig en ongezond werk is, dat wellicht beter machinaal kan worden gedaan. “De keerzijde daarvan is dat dat ten koste gaat van de werkgelegenheid. Bovendien is er vaak niet genoeg kapitaal om machines aan te schaffen.”
Veel CO2-uitstoot door heen en weer verslepen
Volgens de berekening van All Day Nuts kost de route van Burkina Faso naar Vietnam en van daar naar Rotterdam ruim 10.000 kilo CO2 . Als de noten in Burkina Faso worden gepeld en van daaruit naar Rotterdam gaan, kost dat ruim duizend kilo CO2. In dat opzicht klopt de berekening.
Op de website lijkt deze besparing echter te gelden voor de héle levenscyclus van de cashewnoot, van teelt tot en met consumptie. Dat kan volgens de experts niet kloppen, omdat transport doorgaans een relatief klein aandeel van de totale milieubelasting van een product vormt. “Het hangt er vanaf of de noten worden geroosterd, gestoomd of met de hand gepeld”, zegt Verweij.
“Roosteren en stomen leveren meer emissies op dan pellen, maar pellen levert weer meer gezondheidsrisico’s op voor de arbeiders. Bovendien maakt het voor de milieu-impact veel uit of de cashewappelschillen van de cashewnoten nog worden gebruikt voor een ander doel. Als dat zo is, daalt de totale milieu-impact die aan de noten wordt toegerekend.”
Hoeveel bomen worden er gekapt?
Waarts voegt daaraan toe dat een verandering in landgebruik een groot verschil kan maken in een levenscyclusanalyse. “Als er bomen zijn gekapt voor een cashewnotenplantage, is de klimaatimpact altijd groter. Hoe minder er is ontbost, hoe groter het aandeel van het transport in de totale milieu-impact.”
Volgens de woordvoerder van All Day Nuts worden cashewbomen in Burkina Faso juist geplant om ontbossing en verwoestijning tegen te gaan. Er zouden zelfs projecten zijn waarbij met de aanplant van cashewnoten CO2-certificaten kunnen worden uitgegeven.
Met wat slagen om de arm vinden experts de cashewnoten dan ook redelijk duurzaam. “De prijzen en arbeidsomstandigheden zijn waarschijnlijk beter dan bij conventionele cashews en er wordt transport uitgespaard”, zegt Waarts. Overigens zijn de cashewnoten van All Day Nuts op dit moment nog wel de enige ‘verantwoorde’ noten in hun assortiment. De andere noten van All Day Nuts komen nu nog van reguliere aanbieders.
In de serie Groene Claim worden als duurzaam aangeprezen producten kritisch bekeken.
