Weekdier
Het wederopstandingswonder van de grindwolfspin
Er is een nieuwe spin ontdekt. Of beter: het beestje was meer dan tien jaar niet in ons land waargenomen en is nu in een natuurgebied langs de Waal herontdekt. Het lijkt vreemd, dat je een diersoort een heel decennium kwijt bent en dat hij daarna weer wordt aangetroffen. Was hij helemaal weg? Of plaatselijk uitgestorven? En waar was hij dan wel?
Zo’n soort, die een hele tijd van de radar is en dan plots weer opduikt, wordt een lazarussoort genoemd. De term is ontleend aan het nieuwtestamentische verhaal van de opwekking van Lazarus, die vier dagen na zijn overlijden door Jezus uit de dood werd teruggehaald en weer uit zijn sarcofaag tevoorschijn kwam. Relieken van de heilige Lazarus zouden op meerdere plaatsen in Frankrijk zijn terechtgekomen en een van de Parijse treinstations is naar hem genoemd: het Gare Saint-Lazare.
Maar vooral is zijn wederopstanding een in de biologie en paleontologie gebruikte metafoor voor een soort die er eerst is, dan verdwenen lijkt, om daarna toch weer aanwezig te zijn. Een bekend voorbeeld is de coelacanth, een vis waarvan men aannam dat die tientallen miljoenen jaren was uitgestorven maar die toen weer opdook in de Indische Oceaan.
Zo’n constatering is uiteraard plaatsgebonden, want een soort kan niet in werkelijkheid verdwijnen en vervolgens weer opduiken. Er moet ergens een refugium zijn geweest, een habitatfragment, een geïsoleerd gebergte of een diepe baai, waar de soort het langdurig uithield om daarna weer terug te kunnen komen.
Dynamiek
De nu herontdekte grindwolfspin is een zeldzame soort die leeft op de zandige en grindige oevers van rivieren, meren en langs de zee. Dergelijke oevers zijn voor hun bestaan afhankelijk van de dynamiek van overstromingen, zandverplaatsing en sedimentatie. Bij natuurlijke rivieren is die dynamiek gegarandeerd, maar er zijn in Europa nog maar weinig rivieren die volledig ongestoord hun gang kunnen gaan. Opstuwing, kanalisering en dammenbouw halen de dynamiek eruit en verontreiniging doet de rest. De grindwolfspin is daarom uiterst zeldzaam. De Duitse wiki-pagina vertelt dat de diertjes nog maar op drie plaatsen in het hele Rijndal voorkomen. Het is goed mogelijk dat een van deze vindplaatsen als brongebied heeft gediend voor de hervestiging in natuurgebied de Vonkerplas bij Dreumel; de rivier heet daar weliswaar Waal, maar het is gewoon de Rijn.
De grindwolfspin (Arctosa cinerea) behoort tot de familie der wolfspinnen en kent een verspreiding over het gehele noordelijk halfrond. Ze worden hooguit een kleine twee centimeter groot en zijn door hun gevlekte zandkleur goed gecamoufleerd. De grindwolfspinnen leven in zelf gegraven tunneltjes die met spinrag worden bekleed en zijn vooral ’s nachts actief, wat natuurlijk allemaal niet bijdraagt aan een eenvoudige waarneming. Je moet ze bij schemer met een zaklantaarn zien te vinden terwijl ze over de zandbank rondscharrelen.
Dat lukte een student van de Hogeschool Van Hall Larenstein deze week, die daarmee voor een klein wederopstandingswonder zorgde. De spinnen dekken de opening van hun woontunneltjes af met een stukje hout of een ander aangespoeld voorwerpje, als de deksel van de sarcofaag van waaruit Lazarus opstond. In Dreumel deed hij dat deze keer.
Naschrift (15 april): Een lezer attendeerde ons erop dat Lazarus al tweeënhalf jaar eerder was opgestaan. Op 31 augustus 2016 werd de grindwolfspin door Dirk Muller aangetroffen te Brakel – Benedenwaarden; zijn vondst werd op de website waarneming.nl vermeld als ‘goedgekeurd met bewijs’.
Jelle Reumer is paleontoloog. Voor Trouw bespreekt hij iedere week een dier dat het nieuws haalt. Lees hier eerdere afleveringen van Jelle’s Weekdier.
