Energie
Het stroomnet is niet klaar voor de klimaatdoelen: de kabels zijn te dun voor alle duurzame energie
Het elektriciteitsnet piept en kraakt. In Amsterdam blijken de kabels soms te dun om nieuwe stroomklanten aan te sluiten. In grote delen van het land bieden ze geen ruimte voor wind- en zonnestroom. Het is een ‘historische opgave’ om de kabels te moderniseren.
Wie een elektrische warmtepomp of inductiekookplaat wil kopen om aardgasvrij te gaan wonen, kan straks weleens bedrogen uitkomen. Een bewoner kan er zelf wel klaar voor zijn, met voldoende spaargeld en muurisolatie, maar dat wil niet zeggen dat het ondergrondse stroomnet in de wijk en de regio er ook aan toe is. Lokale elektriciteitsnetten bereiken kritieke grenzen. Hun capaciteit raakt vol. Of simpeler: de kabels zijn steeds vaker te dun om meer stroom van A naar B te loodsen dan ze al doen.
Amsterdam schrikt daar van op. De lokale netbeheerder Liander liet donderdag weten dat bij Buiksloterham en Overhoeks geen ruimte meer is voor extra elektriciteit in de plaatselijke kabels. Voor huizen is er nog voldoende elektriciteit beschikbaar en een geplande nieuwe woonwijk kan er in 2023 ook nog bij. Maar verdere uitbreiding, zoals nieuwe bedrijven die stroom nodig hebben, zit dat er volgens Liander echt even niet in. De netbeheerder, die als hoofdtaak heeft energie te transporteren, moet ‘nee’ verkopen. Dat wijt Liander aan ‘een explosieve vraag naar elektriciteit, waardoor het letterlijk knelt op het elektriciteitsnet’.
Wen er maar aan dat dit de komende jaren steeds vaker zal gebeuren, meldt de koepel van alle regionale stroomtransporteurs, Netbeheer Nederland. De combinatie van economische groei, duurzame stroomproductie met windmolens en zonnepanelen, de grote bouwagenda en de digitalisering – dus: veel meer e-apparaten en datacenters – vergen het uiterste van het stroomnetwerk. Tel daar het nationale doel bij op om bedrijven en huizen van het aardgas over te laten stappen op (groene) stroom en het is helder dat het stroomnetwerk tegen een burn-out aanzit.
Topdrukte aan stroomverkeer op de kabels
Soms letterlijk. De beheerders van stroomnetten waarschuwen elkaar op congressen voor de risico’s van een black-out, een grote stroomuitval, als ze niet tijdig paal en perk stellen aan topdrukte van stroomverkeer in hun kabels. Daarom is het zaak dat ze dikkere snoeren op de grond gaan neerleggen, die meer elektriciteit kunnen verhapstukken. Zeker als er in de toekomst veel meer wind-en zonneparken staan is dat nodig: op een zonovergoten dag of bij flinke wind moet het stroomnet klaar zijn voor een piek in de productie. Netbeheer Nederland wil benadrukken dat stroomtransporteurs nu al niet stilzitten. Tot 2030 gooien ze er samen 40 miljard euro tegenaan om klaar te zijn voor de toekomst, met robuuste kabels en verdeelkasten.
De aandacht vestigde zich donderdag op Amsterdam, maar vooral in de landelijke gebieden moet er een oplossing komen voor een tekort aan capaciteit van het stroomnet. In Groningen, Friesland, Noord-Brabant, Zeeland en delen van Zuid-Holland is dat allang bekend. Bedrijven die een wind- of zonnepark willen bouwen, krijgen daar geen ruimte voor of worden op de wachtlijst gezet. Dit kan fnuikend zijn voor de klimaatdoelen. Om die te behalen moet Nederland heel wat nieuwe, grote wind- en zonneparken bouwen.
Wat daarbij extra ingewikkeld is: precies in de plattelandsregio’s, met de beschikbare grond, is het stroomnetwerk van oudsher relatief zwak. Er was, in de betrekkelijk rustige woongebieden, geen reden om vol op het orgel te gaan. Een fileprobleem op het stroomnet kan Nederland niet gebruiken. Vandaar de oproep van de netbeheerders aan formateur Mariëtte Hamer om de beschikbare ruimte op het energienetwerk toe te voegen aan haar waslijst van onderhandelingspunten. De stroomkabels in de bodem zijn weliswaar onzichtbaar, maar bepalend voor zowel economie als klimaat in Nederland.
Batterijen als vluchtstrook voor stroom
De zwakte van het stroomnet kan in de komende jaren potentieel iedereen hinderen, aldus Netbeheer Nederland. Eigenaren van zonnepanelen zijn niet verzekerd van een vrij plekje op de kabels om de stroom die ze over hebben terug te leveren. Tuinders die hun aardgasketel willen inruilen voor een elektrische warmtepomp kunnen er niet van uitgaan dat de bekabeling in hun regio extra stroomuitwisseling aankan.
Netbeheerders noemen het een ‘historische opgave’ om de kabels klaar te maken voor de energietransitie. Behalve het verzwaren en vervangen van kabels kan ook slimme sturing bijdragen aan de oplossing, bepleiten de netbeheerders. Een energieklant kan een apparaat of machine aanzetten als er veel stroom beschikbaar is. Ook opslag van stroom kan soelaas bieden voor het ontlasten van het stroomnet. Grote batterijen en de accu’s van elektrische auto’s kunnen in de toekomst als ‘vluchtstrook’ gaan dienen, waar elektriciteit dan terecht kan als er file optreedt op de stroomkabels.
Lees ook:
Het energienet moet slimmer
Regionale energienetbeheerders zijn op hun qui-vive: is het net ‘slim’ genoeg om Nederland massaal op groene energie te laten overstappen? ‘Meer kabels in de grond is de oplossing niet.’
