Het riool is een vruchtbare grondstoffenmijn, maar toestemming mist

De waterschappen moeten sneller toestemming krijgen om grondstoffen die ze uit afvalwater halen op de markt te brengen. Dat bevordert de circulaire economie, zegt Sander Mager, bestuurder van het Waterschap Amstel, Gooi en Vecht. “In 2050 moet de Nederlandse economie circulair zijn. Daarvoor moeten wij alle mogelijkheden voor hergebruik benutten, ook de grondstoffen uit de rioolwaterzuivering. Maar het krijgen van toestemming om van het stempel ‘afval’ af te komen gaat heel traag. Dat moet sneller, zodat wij de grondstoffen makkelijker kunnen verkopen.”

Negentien stoffen kan het waterschap inmiddels uit rioolwater halen. Voor bioplastic lijkt een grote toekomst in het verschiet te liggen. Op de Dutch Design Week in Eindhoven, eind oktober, was het materiaal caleyda te zien. Dat wordt gemaakt uit bacteriën in afvalwater en kan worden gebruikt als biologische vervanger van bijvoorbeeld het landbouwplastic waarin boeren hun kuilbalen verpakken. Het is volledig biologisch afbreekbaar. “De vraag naar bioplastics wordt heel groot”, zegt Aalke Lida de Jong van Aquaminerals, een bedrijf opgericht door de waterschappen en drinkwaterbedrijven om grondstoffen naar de markt te brengen.

Een ander product is cellulose. Jaarlijks wordt er in Nederland 180.000 ton wc-papier door het toilet gespoeld. Kwalitatief hoogwaardig papier is er niet meer te maken van de pulp die uit het riool wordt gezeefd. Wc-papier is namelijk zelf meestal al een product van hergebruikt materiaal. Maar na het zuiveringsproces is de cellulose wel te gebruiken als bijvoorbeeld isolatiemateriaal.

Zeer beperkt toestemming

De waterschappen krijgen maar zeer beperkt toestemming om iets met de grondstoffen te doen, zegt Mager. Het ministerie van infrastructuur en waterstaat beoordeelt of er geen restanten van medicijnen of andere schadelijke stoffen in zitten. Dat proces duurt jaren, en ieder oordeel gaat over één grondstof en één afnemer. Dat schiet niet op, vindt Mager, die ook bij de landelijke Unie van Waterschappen verantwoordelijk is voor grondstoffen.

Twee weken geleden was er een lichtpuntje. Er kwam toestemming van het Rijk om struviet (fosfaat) te verkopen. Daar was het waterschap overigens al mee begonnen. De Israëlische firma ICL, met een vestiging in Amsterdam, maakt er kunstmest van. “De veiligheidsaspecten zijn allang door ons en onze afnemers onderzocht. Nu er officieel toestemming is, kunnen we ICL meer zekerheid bieden en voor andere toekomstige afnemers toestemming vragen. Maar voor iedere nieuwe toepassing een aanvraag indienen, vind ik te veel van het goede”, zegt Mager. De Jong wijst erop dat primaire grondstoffen, zoals fosfaat uit mijnen, minder streng worden beoordeeld dan teruggewonnen grondstoffen. “In fosfaat uit een mijn zit cadmium (een giftig metaal, red.). Kan dat dan wel?”

Hergebruik

Is het winnen van grondstoffen uit het riool economisch interessant? “Wij kunnen in het algemeen niet concurreren met grondstoffen uit mijnen”, zegt Mager. “Maar die voorraad is eindig en soms nu al schaars. Bovendien wordt daar niet de echte prijs berekend. Milieukosten worden niet meegenomen en dat gebeurt bij ons wel.”

In een samenwerkingsverband, de Energie- en Grondstoffenfabriek, onderzoeken de waterschappen al sinds 2008 wat de mogelijkheden zijn voor hergebruik. Wat is het volume van bijvoorbeeld struviet of cellulose, en wie zijn de potentiële afnemers? De waterschappen moeten ook in staat zijn om constante kwaliteit te leveren, zegt De Jong. Het plaatje is pas rond te maken als bekend is voor welke samenstelling het Rijk toestemming geeft, zegt Mager. “Als we dat eerder weten, kunnen wij veel sneller werken.”

Lees ook:

Nog niet op de tap, maar wel goed te drinken: bier uit rioolwater

Watertechnologen hebben bier gemaakt met gezuiverd rioolwater. Hiermee laten ze zien dat de extreme zuivering dit afvalwater geschikt maakt voor consumptie.