Het mooiste dorp van Nederland ligt in Groningen

Niehove is zo’n plaatsje waarop de tijd geen vat lijkt te hebben. De knoppen in de negentien lindebomen rond het kerkhof staan op het punt open te springen, ongeacht de vraag of er dagjesmensen komen om zich aan hun frisse groen te vergapen. Die zullen er als het goed is voorlopig ook niet komen. Maar het unieke karakter van het dorpshart is van zo’n tijdloze schoonheid, dat het ook volstaat erover te lezen. Niehove loopt niet weg.

Afgelopen najaar was alles anders. Nauwelijks was Niehove door Elsevier uitgeroepen tot ‘Mooiste dorp van Nederland’, of het werd overspoeld door verslaggevers. Ook dagjesmensen wisten het dorp ineens massaal te vinden. “Vooral de eerste week was het een gekkenhuis”, vertelt Lisalotte Veen. Ze is een van de 270 inwoners van Niehove en samen met haar partner Husein Goudsmit uitbater van het oude dorpscafé Eisseshof. De gelagkamer ligt aan de Kerkstraat, die in een sierlijke cirkel rond de robuuste dertiende-eeuwse kerk loopt. Klinkers en veldkeien, kerkmuren van kloostermoppen, rond het kerkhof een haag waaruit die negentien lindebomen oprijzen: inderdaad een plaatje.

Niehove ligt in onaangetast cultuurlandschap

Liefhebbers van Kinderen voor Kinderen zullen het decor wellicht herkennen. De clips van een aantal liedjes uit de twaalfde jaargang – ‘Wakker met een wijsje’ – zijn er opgenomen. De vakjury van de verkiezing van Elsevier roemde onder meer het authentieke karakter van Niehove. De bewoningsgeschiedenis gaat 2200 jaar terug in de tijd en in de afgelopen twee eeuwen zal er niet veel schokkends veranderd zijn. Ook de ligging in vrijwel onaangetast cultuurlandschap speelde mee. In de Middeleeuwen was Niehove de hoofdplaats van het eiland Humsterland. Dankzij inpolderingen in de zestiende eeuw vormt het nu een eenheid met het naastgelegen schiereiland Middag. Het verhaal van dat landschap wordt verteld in Museum Wierdenland in Ezinge.

Toen de Chinezen begonnen met de bouw van hun Muur, wierpen de kustbewoners in het noorden van Nederland de eerste wierden op. Zo plaatst de tijdbalk in Museum Wierdenland meer historische gebeurtenissen in een kader. In het nog tamelijk lege Europa was de Waddenkust rond het begin van onze jaartelling een van de dichtstbevolkte gebieden. Al heel vroeg in de geschiedenis stond de beschaving er op een hoog peil. Middag-Humsterland hoort zelfs tot de oudste cultuurlandschappen in West-Europa. Een kleine eeuw geleden brachten opgravingen in de wierde van Ezinge een schat aan materiaal naar boven, sommige archeologen zien dit zelfs als het ‘Pompeï van het noorden’.

De kerk balanceert op het randje

De reconstructie van een woonstalhuis in het museum laat zien hoe de eerste boeren op deze kwelders leefden. Vondsten van pitjes van vijgen en druiven duiden op handel met volken rond de Middellandse Zee en een bronzen beeldje van de Romeinse god Jupiter wijst in diezelfde richting. Met ingrediënten als gerst en vlierbloesem, van gewassen die hier lang geleden al voorkwamen, is zelfs een Wierdebier gebrouwen.

In de nabij Ezinge gelegen wierde van de Bouwerd is een kleine begraafplaats met een uniek dubbel paardengraf is gevonden. En natuurlijk is er de wierde van Ezinge zelf. De geleidelijk oplopende Torenstraat voert naar het hoogste punt van het dorp. Driekwart van de wierde is afgegraven: voor de komst van de kunstmest was vruchtbare terpaarde een populair middel om schrale grond te verbeteren en bracht veel geld op. Dankzij de bebouwing is een ‘taartpunt’ van de wierde intact gebleven. De kerk balanceert op het randje.

‘Borgblomkes’ schieten overal op

Smalle kronkelwegen voeren vanuit Ezinge het land in, hun loop lang geleden gedicteerd door kreken en geulen. Heel Middag-Humsterland staat te boek als Nationaal Landschap. De kleigrond van wat ooit kwelders in het Waddengebied waren, is vooral geschikt voor veeteelt. Het meeste land is hier vanaf de twaalfde eeuw in cultuur gebracht vanuit het klooster van Aduard. Van het uitgestrekte abdijcomplex staat alleen de ziekenzaal nog overeind, nu in gebruik als kerk. Het intieme museum Sint-Bernardushof neemt de honneurs waar en vertelt de verhalen van kloosterbroeders. Zonder hun inspanningen, van dijkaanleg tot de grootschalige ontginningen, zou dit land er heel anders uitzien. Met de kwelders, de eilanden en het zoute water dat tot diep landinwaarts reikte, moet dit een Waddengebied geweest zijn.

De wegen en paden getuigen er nog van. Ze gaan langs de oude wierde van Fransum. Ze doen de tot boerderij uitgebouwde borg Piloersema aan, waar de tuin ontluikt. Overal op het terrein schieten voorjaarsbloeiers op, ‘borgblomkes’ zeggen de Groningers. En te midden van al die schoonheid ligt het mooiste dorp van Nederland.

Voor Het mooiste Nederland probeert de redactie van Trouw de mooiste fiets- en wandelroutes door Nederland uit.