Het lot van de eenzame troeteleik: de bijl of Europese roem

Op de middenberm van de A58 bij Ulvenhout staat, tussen het asfalt en de vaak kilometerslange files, de eenzame troeteleik. Van twintig meter hoogte kijkt de zomereik dag en nacht neer op duizenden voorbijrazende auto's en vrachtwagens. Een hekje aan de voet van de boom moet hem beschermen, voor het geval er een auto uit de bocht vliegt en tegen hem aan knalt.

Toch hoeft de boom voor het voorbij sjezende verkeer nog het minst bang te zijn. Het lot van de ruim 180 jaar oude eik ligt in handen van Rijkswaterstaat, dat de A58 wil verbreden van vier naar zes rijstroken. De middenberm plus monumentale boom moeten daarvoor wijken. "We doen er alles aan om de boom te redden en hebben nu zelfs de Bomenstichting ingeschakeld voor advies", zegt Marianne Wuite, woordvoerster van Rijkswaterstaat. "De wegverbreding moet in 2020 plaatsvinden, dus we hebben gelukkig nog even tijd." Verplaatsing zou de boom niet overleven, bleek uit eerder onderzoek. Het nabijgelegen viaduct aanpassen in plaats van de middenberm zou 3,5 miljoen euro extra kosten. Te duur, concludeerde Rijkswaterstaat eerder.

"We hebben geld aan gekkere dingen uitgegeven in Nederland", reageert Maaike Brasz, rentmeester van SBNL Natuurfonds. Brasz noemt zichzelf niet snel een activist: "Ik zal mezelf niet aan de boom vastketenen als die wordt omgezaagd." Wel wist zij het afgelopen jaar de boom weer in het midden van de belangstelling te krijgen. Ze organiseerde de nationale Boom van het Jaar Verkiezingen 2018, waarbij de snelwegeik van Ulvenhout als eerste uit de stembus rolde. De 2834 stemmen voor deze indrukwekkende boom zijn een blijk van waardering en protest tegen de voorgenomen kap, vindt Brasz. Maar is de boom die 3,5 miljoen euro waard?

Oprijlaan

Brasz vindt van wel. De eik is namelijk een 'boom met een verhaal': 180 jaar geleden werd de eik, samen met andere eikenbomen, geplant op het landgoed Anneville in Ulvenhout. De eikenbomen, de 27 hectare grond en de kilometerslange oprijlaan van het landgoed waren bedoeld om bezoekers te imponeren.

Het landgoed bood in 1944, toen het zuiden van Nederland al was bevrijd, onderdak aan prins Bernhard. Later verbleef ook koningin Wilhelmina er. In mei 1945 bereikte haar op die plaats het nieuws dat geheel Nederland was bevrijd.

In 1986 werd de eikenboom na ruim honderd jaar van het landgoed gescheiden. Het groene bos moest plaatsmaken voor een grijze snelweg. Waar de andere eiken bij bosjes sneuvelden, bleef deze boom fier overeind. Hij kon gered worden en kwam precies in de middenberm van de aangelegde snelweg terecht, als symbool voor nationaal natuurbehoud. Daar staat hij nu al ruim dertig jaar. Alleen.

"Gisteren reed ik na een vergadering in Zeeland langs de eik", zegt Pius Floris, bomenkenner en -verzorger. "Ik dacht: lekker, ik ben bijna thuis. En zo heeft die boom voor iedere voorbijganger een betekenis. Veel mensen denken bij het zien van de boom ook: vakantie, omdat de eik zo dicht bij de grens ligt. Je kunt de boom zien als een herkenningspunt of zelfs een monument. En dat is gewoon leuk. Ik word blij als ik die boom zie."

Irrigatiesysteem

Dat de boom door menig voorbijganger geliefd is, is niet de enige reden waarom de boom de bijnaam 'troeteleik' heeft. "Wat een naam hè?", zegt Floris lachend. "Die heb ik niet zelf bedacht." Dankzij Floris ontfermde Rijkswaterstaat zich over de boom, eind jaren tachtig. Twee keer per dag reed Floris destijds langs de eenzame eik. "Ik zag hem langzaam aftakelen, dus ik dacht: ik bel Rijkswaterstaat wel even. Wegenbouwers weten niet zo veel van groen." Floris was destijds eigenaar van Pius Floris Boomverzoring, een bedrijf dat precies doet wat de naam suggereert. "Wij besloten de boom een handje te helpen en hebben dus een plan geschreven om de boom te redden." Op advies van Floris bouwde Rijkswaterstaat een irrigatiesysteem om de boom van genoeg water te voorzien - door het asfalt rondom de boom dreigde de eik te verstikken. "Nu is het de gezondste boom in de omgeving", zegt de bomenverzorger trots.

Dat de boom om moet, is volslagen idioot in de ogen van Floris. "We kunnen met een raket naar de maan, maar een oude boom behouden is te moeilijk?" Van het argument dat er voor 3,5 miljoen euro heel veel nieuwe bomen geplant kunnen worden, wil hij niets weten. "Er worden altijd wel nieuwe bomen geplant, maar het gaat er in deze discussie juist om dat we de oude bomen behouden. Zie de eik als een monument of kunstwerk. Daarvan vindt niemand het erg om er 3,5 miljoen tegenaan te smijten."

Europese boom van het jaar

Omdat de troeteleik van Ulvenhout vorig jaar de nationale titel 'boom van het jaar' veroverde, is hij de Nederlandse inzending voor de Europese verkiezing voor de Europese boom van het jaar 2019. Voor deze verkiezing hebben vijftien Europese landen ieder hun mooiste, interessantste en indrukwekkendste boom ingestuurd. Tot en met 28 februari kan online worden gestemd op de boom met het mooiste verhaal.

Rentmeester Maaike Brasz heeft goede hoop. Als de troeteleik ook deze verkiezing wint, zal het tij keren, redeneert zij. "Dan moet minister Cora van Nieuwhuizen de prijs in ontvangst nemen, de boom is immers in bezit van Rijkswaterstaat. Ik zie het dan niet gebeuren dat de minister een jaar later de bijl erin zet", zegt Brasz hoopvol.

Bij de uitreiking, vorig jaar november, van de nationale prijs voor de Boom van het Jaar Verkiezing, liet Van Nieuwenhuizen al weten dat ook zij zich verbonden voelt met de troeteleik. "Dat deze iconische eik wellicht gekapt moet worden, roept veel emotie op. Ook ik ben er talloze malen langsgereden op weg naar Den Haag of Brussel", zei de minister toen ze de prijs, een cheque van 2500 euro, in haar handen kreeg gedrukt. "Het is een belangrijk ijkpunt in de berm van de A58 en misschien wel de meest gefotografeerde boom langs een snelweg." De cheque die de minister kreeg uitgereikt, wordt overigens pas verzilverd als duidelijk is of de boom blijft staan.

Alle ogen van bomenliefhebbers zijn daarom gericht op het onderzoek van Rijkswaterstaat. Maar wanneer dat wordt gepubliceerd , is onduidelijk. De woordvoerster van Rijkswaterstaat kon daar afgelopen week niks over zeggen.

Op 19 maart wordt de winnende boom bekendgemaakt op het Europese Parlement in Brussel. Stemmen kan op: www.treeoftheyear.org

Lees ook:

De bedreigde troeteleik van Ulvenhout is boom van het jaar

Boom van het Jaar: een Brabantse eik wint de landelijke boom-van-het-jaar-verkiezing, maar hoe lang staat hij er nog?

Stem op de Boom van het Jaar!

De bedreigde Troeteleik, de Kozakkenlinde of toch de zelfgeplante eik van Dirk Bos? Vanaf 1 september kan Nederland stemmenvoor de Boom van het Jaar.