Het klimaat staat op de agenda, nu de natuur nog

De boodschap is zo alarmerend dat menigeen de moed in de schoenen moet zijn gezonken. Het uitsterven van soorten, de aantasting van het overgrote deel van land en zee, de grootschalige vervuiling, het verlies aan soortenrijkdom. Het paradijs op aarde is niet meer, is de conclusie van het eerste rapport van Ipbes, het platform voor biodiversiteit en ecosysteemdiensten.

En toch probeerde Ipbes-voorzitter Sir Robert Watson gisteren de moed erin te houden. “Het is nog niet te laat”, zei hij bij de presentatie van het rapport in Parijs. “Als we nu de schouders eronder zetten, kan de natuur worden gered.”

Het Ipbes spiegelt zich graag aan het IPCC, het klimaatpanel van de Verenigde Naties. Ook het IPCC bundelt de wetenschappelijke kennis, over het klimaat in zijn geval, om de politiek een houvast te geven bij het nemen van maatregelen. De reeks IPCC-rapporten leidde er eind 2015 toe dat de wereld het Akkoord van Parijs sloot waarin werd afgesproken de klimaatverandering binnen de perken te houden.

Het is de vraag of het Ipbes een vergelijkbaar succes kan bijschrijven als de wereld in november 2020 in China bijeenkomt.

Ernst doorgedrongen

Het IPCC werd in 1988 opgericht en al in het eerste rapport, uit 1990, waarschuwden de klimaatwetenschappers voor de gevolgen van de opwarming van de aarde en riepen ze op de uitstoot van broeikasgassen te beperken. Die boodschap werd de jaren erna vele malen herhaald en met steeds grotere wetenschappelijke zekerheid onderbouwd. En regelmatig vergezeld met de mededeling dat er nu nog tijd was om het tij te keren. Na 23 jaar werd de oproep in Parijs opgepikt. Het Ipbes is in 2012 opgericht.

Daarnaast is de boodschap van het Ipbes een stuk diffuser. Hoe complex het klimaatprobleem ook is, de opwarming wordt veroorzaakt door de toename van broeikasgassen in de atmosfeer. Stop de uitstoot van CO2, hoeft het IPCC slechts te verkondigen. Of: verminder het gebruik van fossiele brandstoffen, de belangrijkste bron. Het Ipbes roept op tot beperking van de bevolkingsgroei, tot minder consumptie, duurzamere consumptie, minder ongelijkheid, betere omgang met de natuur. Waar te beginnen?

Het heeft meer dan een kwarteeuw geduurd eer de ernst van het klimaatprobleem tot het algemene publiek en de politiek doordrong. Deze werden daarbij geholpen door het klimaat zelf. Smeltend poolijs of extreem weer, zoals hittegolven, heftige neerslag of uitzonderlijke droogte, maakten voelbaar wat in het verschiet lag. Allemaal gevolgen van klimaatverandering die de mens direct raakten.

Vaag

Ook hierin is het beeld dat het Ipbes schetst vager, minder concreet. Natuurlijk, als de neushoorn uitsterft of de orang-oetan, dan voelt iedereen dat als een gemis. Maar van het merendeel van de Ipbes-lijst, met een miljoen bedreigde soorten, weten de meeste mensen niet eens dat die planten of dieren bestaan. En voor al die soorten is de gedachte: wat kan ik daaraan doen? Dat geldt ook voor het verdwijnend regenwoud of de vervuilde of leeggeviste oceanen.

De waarde van de natuur is nauwelijks in geld uit te drukken. 33 biljoen dollar, becijferden wetenschappers twintig jaar geleden in vakblad Nature, bijna twee keer zoveel als het mondiale bruto product, zeg maar alle goederen en diensten die de mens zelf produceert. Dan gaat het om bijen die de bloesems bestuiven, koraalriffen die kusten beschermen of schimmels die nieuwe geneesmiddelen maken. Die bijdrage van de natuur aan de welvaart van de mens wordt in geen enkel economisch model meegenomen. Zonder het te willen beseffen, plundert de mens deze schatkist leeg.

Het Akkoord van Parijs leidt nu langzaam tot klimaatbeleid. Wellicht kan het Ipbes zich hieraan optrekken, kan het mee in het kielzog van het IPCC. Het beteugelen van de klimaatverandering en het behouden van de natuurlijke rijkdom liggen ook in elkaars verlengde. En natuurlijk toont Ipbes-voorzitter Watson goede hoop. Maar de geschiedenis van het IPCC en de complexiteit van deze nieuwe boodschap maken het moeilijk in een goede afloop te blijven geloven.

Lees ook:

Louise Vet: Er zijn kansen zat om de rijkdom aan planten en dieren te herstellen

De rijkdom aan soorten staat onder hoge druk, maar hoogleraar Louise Vet is optimistisch over de kansen voor herstel.

De mens vernietigt de natuur harder dan ooit, maar hij kan zijn leven nog beteren

‘De ecosystemen waarvan wij en alle andere soorten afhankelijk zijn, gaan harder achteruit dan ooit. We ondergraven de fundamenten van onze economie, ons voortbestaan, voedselveiligheid, gezondheid en kwaliteit van leven wereldwijd.’ Dat concludeert Sir Robert Watson na een week vergaderen in Parijs.