Het dier moet zich telkens weer aanpassen aan de mens

Waar de evolutie in de loop van miljoenen jaren nooit rekening mee heeft kunnen houden, is de plotselinge aanwezigheid in de meeste ecosystemen van het verschijnsel verbrandingsmotor. Sinds de uitvinding daarvan worden insecten bij miljarden op autoruiten geplet, worden zoogdieren, padden en kikkers bij miljoenen doodgereden, worden vogels in vliegtuigmotoren gezogen (maar vaker preventief verjaagd of afgeschoten) en komen aanvaringen tussen schepen en walvissen regelmatig voor.

De dieren hebben simpelweg geen antwoord op het motorische geweld dat hun leefomgeving doorklieft. Het is niet zozeer de mens zelf die als predator in de vorm van jager of visser de dieren om zeep helpt, het zijn de menselijke voortbrengselen die dat doen.

Dieren die in onzachte aanvaring komen met een voer-, vaar- of vliegtuig met verbrandingsmotor, zijn zinloze slachtoffers van de letterlijke vooruitgang. Er is wel verschil tussen de ene soort en de andere. Zo worden de zeer slimme kraaiachtigen zelden doodgereden, maar met minder inschattingsvermogen gezegende soorten als eenden en meerkoeten wel. Om over egels en dassen maar te zwijgen.

Vooral in de nacht actief

Maar ziet: de natuur staat voor niets! In een recent verschenen artikel in het tijdschrift Global Ecology and Conservation bericht een groep Amerikaanse biologen dat beren, wolven, coyotes en Amerikaanse lynxen (bobcats) in het noorden van de staat Michigan hun gedrag aanpassen waardoor ze drukke verkeerswegen vermijden.

De onderzoekers onderzochten de bewegingen van de dieren door ze te voorzien van zendertjes die iedere vijftien minuten doorgeven waar ze zich bevinden. Het bleek dat alle onderzochte soorten vooral ’s nachts actief zijn. Er was wel enig verschil; de kleinere soorten (coyote en bobcat) zijn ook overdag wel actief, maar ze blijven dan weg van verkeerswegen. Wolven en beren zijn vooral ’s nachts actief. Klaarblijkelijk zijn de kleinere soorten beter dan de grote soorten in staat zich aan te passen aan de aanwezigheid van de mens en diens voortbrengselen.

Een interessant verschil was verder dat wolven en beren die in een drukke omgeving met veel wegen leven, een nachtelijker bestaan leiden dan hun soortgenoten in een rustige omgeving. Overigens blijken onverharde zandwegen met weinig verkeer juist gunstig; dieren benutten ze als corridor om zich langs te verplaatsen. Het zijn de geasfalteerde wegen die een probleem opleveren.

De menselijke omgeving als evolutielaboratorium

Wat we hier zien, is precies datgene wat Menno Schilthuizen beschreef in zijn boek Darwin in de stad. Dieren en planten passen zich aan de door de mens veranderde omgeving aan. Het boek staat vol voorbeelden, van planten die een type zaad ontwikkelen dat beter bij de habitat boomspiegel past, tot vogeltjes die wendbaarder worden om niet door het voortrazende verkeer te worden gegrepen. De menselijke omgeving als evolutielaboratorium.

Het onderzoek roept bij mij nog wel een gedachte-oefening op. Stel dat deze ontwikkeling zich doorzet, en je een splitsing krijgt tussen enerzijds een populatie dieren in urbaan of semi-urbaan gebied die zich tot nachtdier ontwikkelen, en anderzijds een populatie die in rurale omgeving leeft en overdag actief blijft. Uiteindelijk zou dat tot soortvorming kunnen leiden, met een nachtelijke wolvensoort als resultaat. Die zou dan Canis nocturnus kunnen gaan heten, de nachtwolf.