Het beste compensatiebos komt vanzelf

Wie tegenwoordig een vliegreis boekt, krijgt steevast een aanbod voor CO₂-compensatie. Voor een schappelijk bedrag wordt uw uitstoot geneutraliseerd, ergens op de wereld. Bijvoorbeeld door de aanplant van bomen die de uitgestoten koolstof weer netjes uit de lucht halen.

Die betaling is uiteraard geheel vrijwillig. Want hoewel internationaal is afgesproken dat de vervuiler betaalt, zijn er weinig politici die dit daadwerkelijk willen regelen. Je wilt immers herkozen worden.

CO₂-compensatie is een fijn geneesmiddel tegen een knagend geweten. Lekker blijven doorvliegen zonder dat akelige schuldgevoel over de klimaatcrisis en de kolossale problemen waarmee uw kleinkinderen worden opgezadeld. Een zalige aflaat voor hebzucht en gemakzucht, twee hoofdzonden voor de prijs van een.

De resultaten zijn belabberd

Werd vroeger de katholieke kerk schathemeltje rijk met aflaten, nu zijn het bedrijven die handelen in carbon offsetting. De wereldwijde markt voor compensatiebos groeit als kool. Vooral in tropische landen, waar grond en arbeid goedkoop zijn en regels buigbaar.

Helaas voor uw gemoedsrust zijn de resultaten belabberd. Bedrijven leggen vaak veel minder koolstof vast dan de certificaten beloven, aldus een vernietigende analyse van The Guardian. Certificaten zijn vaak zelfs waardeloos. Herbebossing mislukt vaak door slecht ontwerp en gebrek aan nazorg.

Zelfs als het wél lukt is het resultaat vaak bedroevend. Herbebossingsprojecten blijken monoculturen van exotische boomsoorten zoals teak, eucalyptus of naaldbomen, aangeplant in strakke rijen, kwistig bespoten met pesticiden. Hardcore houtteelt waarbij na enkele decennia alles ineens wordt geoogst. Deze ‘bossen’ lijken in niets op natuurlijke bossen. Er leven schrikbarend weinig dier- en plantensoorten. Soms wordt er zelfs natuurlijke begroeiing opgeruimd om deze gruwelplantages aan te leggen.

De ene crisis aanpakken verergert de andere crisis

Het illustreert een hardnekkig verschijnsel. De klimaatcrisis aanpakken – althans op papier – verergert die andere crisis: de wereldwijde neergang van de biodiversiteit. Als herbebossing ‘voor het klimaat’ natuurlijke bosecosystemen verdringt in plaats van ze te herstellen, gaat er echt iets verkeerd.

Terwijl bosherstel voor klimaat én biodiversiteit zo moeilijk niet is. Je moet zorgen voor een grote variatie van inheemse bomen en struiken. Want die dragen de biodiversiteit.

Het goede nieuws is dat je die in veel situaties makkelijk kunt terugkrijgen. Gewoon door niets te doen. Zodra je stopt met ploegen, weiden, maaien en zagen schieten de bomen als paddenstoelen uit de grond. Alleen onder moeilijke omstandigheden, bijvoorbeeld als de bodem is gedegradeerd en het landschap kaal, is het nodig te planten en verzorgen.

Spontane herbebossing

De afgelopen twintig jaar is er veel kennis opgedaan over spontane herbebossing, oftewel natuurlijke regeneratie. Het blijkt meestal prima te werken voor zowel koolstofvastlegging als biodiversiteitsherstel. Vooral als er nog natuurlijk bos in de buurt is, met vogels en zoogdieren die gratis en voor niets de zaden verspreiden. Eerst slaan de snelgroeiende pioniers op, na verloop van tijd nemen de soorten van volwassen bos het over. Het duurt ietsje langer, maar het is goedkoop en effectief.

Ook dichtbij huis werkt het zo. Verlaten akkers en weilanden kun je gewoon tot bos laten verwilderen. Geen boomrijtjes, geen bizarre boomkeuzes en goed voor de biodiversiteit. Hooguit moet je wat lokaal verdwenen soorten bijplanten als je die er per se terug wilt.

Als u ondanks alles uw vliegreizen wilt blijven doordrammen en wilt groenwassen met herbebossing, bevraag de compensatieverkoper dan op zijn minst over natuurlijke regeneratie en inheemse boomsoorten. Vraag hoe de biodiversiteit wordt geholpen. Als hij u dan glazig aankijkt, weet u waarom. Geef uw aflaat dan maar liever aan een natuurbeschermingsorganisatie.