Van hennep naar geluiddempende panelen, isolatieplaten, voering en textiel. De sector die zich bezighoudt met die verwerking vreest om te vallen door nieuw landbouwbeleid.
Albert Dun, hennepteler en -verwerker, herinnert het zich als de dag van gisteren: het moment dat een paar jongens uit het dorp op hun brommers aan kwamen scheuren en bij zijn industriële vezelhennepgewas stopten. Stiekem knipten zij de toppen van de metershoge planten eraf en maakten dat ze wegkwamen. “Dat deden ze één keer en nooit weer”, zegt Dun met een Gronings accent. “Als je high wil worden van mijn hennep, dan moet je meer dan een hele hectare roken.”
De hennep van zijn bedrijf, Dun Agro Hemp Group, belandt door het extreem lage THC gehalte – de psychoactieve stof van cannabis – dan ook niet in de coffeeshop. Dun teelt in samenwerking met 71 telers jaarlijks meer dan 1300 hectare industriële vezelhennep voor de vezels in de stengels, de houtachtige kern van de stengels, de bladeren en de bloemen.
Die verwerkt hij onder andere tot isolatieplaten voor de woningbouw, geluiddempende panelen voor langs de snelweg, de voering van auto-interieur, textiel, CBD-olie en strooisel voor in dierentuinen of stallen. “De vraag naar deze producten neemt hard toe”, zegt Dun. Tevreden loopt de teler door een van zijn pas ingezaaide, maar nu al 80 centimeter hoge, knalgroene gewassen. “De komende twee jaar zijn wij helemaal uitverkocht.”
Duurzame grondstof
Groningen is de vezelhennepstreek van Nederland, het merendeel van de vezelhennepboeren is in deze provincie gevestigd. In 2021 werd 1703 hectare vezelhennep geteeld. Mensen die niet uit de streek komen of vezelhennep niet kennen, staan meestal gek te kijken wanneer zij het gewas voor het eerst zien. Ze weten niet dat de plant een hernieuwbare, duurzame grondstof is die in allerlei sectoren wordt gebruikt.
“De plant heeft een hoge CO2-opslag en diepe wortels die goed zijn voor de bodemstructuur. Bovendien gebruiken wij geen bestrijdingsmiddelen, kunstmest en extra bewatering. Wij laten het gewas met rust.” Hierdoor is het gewas een rustplek voor vogels en klein wild.
Doordat het verbouwen van vezelhennep gunstig is voor milieu en natuur, kan vezelhennep in het gemeenschappelijk landbouwbeleid van Europa (GLB) worden aangemerkt als een ‘vergroeningsgewas’. Boeren met een vergroeningsgewas krijgen een toeslag van meer dan 100 euro per hectare. Volgens David Kasse van de Nederlandse vlas- en hennepvereniging maken tientallen vezelhennepboeren gebruik van deze mogelijkheid.
Deze regeling vervalt in het nieuwe GLB-beleid vanaf 2023. In plaats daarvan wordt de ecoregeling ingevoerd. Hierbij krijgen agrariërs, onder wie vezelhennepboeren, pas een ecopremie als zij een minimaal aantal punten halen in het zogenoemde eco-activiteit-puntensysteem.
Te weinig punten
Het telen van alleen een vezelhennepgewas levert niet voldoende punten op, en dus geen premie. Om in de nieuwe regeling een ecopremie te ontvangen, moeten boeren meer doen aan biodiversiteit, zoals het planten van bomen op hun terrein.
Het puntensysteem is nog in ontwikkeling. Toch lijkt het erop dat vezelhennepboeren vanaf 2023 niet meer apart worden beloond voor het niet gebruiken van kunstmest en bestrijdingsmiddelen. “Gewassen zoals graan, bij de teelt waarvan wél bestrijdingsmiddelen en kunstmest worden gebruikt, krijgen in de nieuwe regeling evenveel punten doordat ze net als vezelhennep worden geschaard onder de eco-activiteit ‘rustgewas’.”
“Dat is totaal onterecht”, zegt Dun. “Hennep is simpelweg niet te vergelijken met andere, minder duurzame gewassen. Je moet hennep punten geven waar hennep punten verdient, ideaal gezien in een apart puntensysteem. Bovendien is het oneerlijk voor de vezelhennepboeren die zich de laatste jaren hebben ingespannen om met de vergroeningsregeling mee te doen.”
Honderden gelige balen
Dun loopt over zijn bedrijfsterrein naar een grote, overdekte schuur. Daar liggen honderden opgestapelde rechthoekige, gelige balen van hennep. Ernaast liggen grote hopen met restmateriaal van de hennepplant. “Dit wordt allemaal in de fabriek verwerkt”, zegt Dun. Hij pakt een geelbruine stengel uit een baal, breekt hem door midden en vervolgt. “Maar dat kan alleen als alles droog is.”
Om die reden vormen de aanpassingen in het Zevende actieprogramma nitraatrichtlijn een tweede probleem voor de vezelhennepsector. Deze aanpassingen zijn doorgevoerd om te voorkomen dat meststoffen uitspoelen naar het grondwater. Boeren met gewassen zoals hennep zijn verplicht om voor 1 oktober een vanggewas in te zaaien. Deze vanggewassen zorgen dat de grond in de winter bedekt is, waardoor het nitraat minder snel in het grondwater terechtkomt. Maar voor hennepboeren betekent dit dat zij hun hennep eerder moeten binnenhalen dan dat ze normaal gesproken doen. “En dat is echt een ramp”, zucht Dun.
Hennep moet roten
“Wij maaien onze hennep half september als de planten drie tot vier meter hoog zijn.” Dan worden de planten niet gelijk binnengehaald. Het is belangrijk dat ze nog een paar weken buiten liggen. “De hennep moet namelijk roten.” Dat wil zeggen: hij moet een paar keer natregenen en goed uitdrogen. Dan ontstaat er een werking van schimmels en bacteriën, en gaan de vezels makkelijker uit de stengels. Pas als de planten helemaal zijn opgedroogd, haalt Dun ze binnen. “Een nat product kun je niet verwerken.”
Bij een regenachtige septembermaand is Dun dus genoodzaakt de hennep buiten te laten liggen totdat deze droog is. Door de aanpassing van de Nitraatrichtlijn lijkt dat niet meer mogelijk. “Als een boer zich niet aan deze regeling houdt en de hennep na 1 oktober laat liggen om te drogen, kan hij worden gekort op zijn betalingsrechten.” En dat kan hem erg veel geld kosten, concludeert Dun.
Door deze ongunstige maatregelen worden vezelhennepboeren gestimuleerd een ander gewas te telen, merkt de Nederlandse vlas- en hennepvereniging. “Een gewas waarvan ze zeker weten dat ze niet in de problemen komen met de regeling, graan bijvoorbeeld. Dat kunnen ze in augustus al oogsten en bovendien is daar door de oorlog in Oekraïne meer vraag naar”, zegt David Kasse.
‘Mensen werden ontzettend zenuwachtig’
Als vezelhennepboeren die geen risico willen lopen besluiten om andere gewassen te telen, kan dat voor hennepverwerkers als Dun desastreus zijn. Zonder deze gewassen heeft Dun geen grondstof meer, terwijl hij al 25 jaar heeft geïnvesteerd in een verwerkingslijn van hennep en speciale oogstmachines.
Wintergewasen zoals suikerbieten, zetmeelaardappelen en bloembollen worden waarschijnlijk uitgezonderd van de 1 oktober-regel. “Daarom hebben vezelhennepbedrijven de dringende wens dat vezelhennep óók wordt aangemerkt als wintergewas”, zegt Kasse. Als dat niet gebeurt, komt vezelhennep echt in een nadelige positie. “Het beleid is nog in ontwikkeling, maar ondertussen worden de mensen ontzettend zenuwachtig.”
Dun ploft neer op zijn bureaustoel. “De politiek wil het graag goed doen, maar wij worden straks in een regeling geschoven die totaal niet voor ons en ons product werkt. Omdat de vraag naar deze duurzame, CO2-afvangende producten groot is, zouden wij best meer willen telen, maar op deze manier wordt dat onmogelijk gemaakt.”
Reactie ministerie van landbouw, natuur en voedselkwaliteit
‘Hennepteelt is een mooie en nuttige teelt in het kader van bodem en klimaat, als overheid willen we deze teelt stimuleren, onder andere door deze op te nemen in de nieuwe ecoregeling. Hierin wordt van henneptelers, net als van alle agrariërs, meer gevraagd als men subsidies gericht op verduurzaming wil ontvangen. Dit is op Europees niveau besloten en heeft te maken met de grote uitdagingen op het gebied van onder andere het klimaat. Met de ecoregeling is een systeem ontworpen waarbij agrariërs die zorgen voor het landschap en ecosysteemdiensten leveren, beter beloond worden in termen van vergoedingen.’
Zowel de nieuwe ecoregeling als het Zevende actieprogramma nitraatrichtlijn is nog in ontwikkeling, benadrukt het ministerie ‘om ze effectiever en specifieker te maken’. Als voorbeeld noemt ze het aanwijzen van rustgewassen: ‘Dit is iets wat onze aandacht heeft en waar we naar kijken om hier in de toekomst beter in te kunnen differentiëren’.
Ook de lijst van wintergewassen waarvoor een uitzondering geldt, is nog niet definitief. Voor hierover een beslissing valt kan iedereen, dus ook de vezelhenneptelers, gewassen aandragen die niet op de lijst staan, maar daar wel thuishoren. Als hun argumentatie ‘als voldoende wordt ingeschat’, wordt de lijst aangepast, aldus het ministerie.
Lees ook:
Consultant stapt in de hennep
Lekkere, gezonde thee van een super duurzaam gewas: vezelhennep. Consultant Esther Molenwijk gooide er haar hele carièrre voor om.
