Hoe verkoel je een hete stad zoals Rotterdam? Nou, door veel bomen te planten, weet Charlotte van der Heiden, die de mouwen daartoe flink heeft opgestroopt.
“Dit is het heetste stuk van Rotterdam”, zegt Charlotte van der Heiden. Ze staat op een bedrijfsterrein in het industriële Merwe-Vierhavensgebied aan de westkant van de stad, waar ooit containerschepen bomvol zuidvruchten hun ladingen losten.
Om haar uitspraak kracht bij te zetten, wijst ze naar de grote betonnen grondplaten, die de hitte van de zomerzon lang vasthouden. Daarop prijkt – naast de loeiwarme container waarin kantoor wordt gehouden – een gezellige verzameling kleine bomen, wat struikjes en vooral veel boomzaailingen, die haar stadgenoten twee keer per week gratis mogen meenemen voor hun tuinen, balkons en buitenruimte in de straat, mits daar beheerafspraken over zijn met de gemeente.
Zo wil ze onder de noemer Cool Down City bijdragen aan een frissere stad. Want eens zullen de iele boompjes – later als ze groot zijn – met hun bladeren voor meer schaduw zorgen en velen liters regenwater verdampen. Vooral in Rotterdam is dat hard nodig, stelt Van der Heiden.
“Het is hier ’s zomers vaak niet te harden. Omdat mijn twee dochters daarom niet kunnen slapen, plak ik de ramen van hun kamers dicht met stukken karton.” Ter illustratie plaatst ze aan de tafel in de container twee koekjes tegenover elkaar die stenen muren – waartussen de warmte blijft hangen – moeten verbeelden. “Het urban heat island-effect, waarvan Amsterdammers minder last zullen hebben door de beter ventilerende oude gebouwen in hun stad.”
Toch kwam de sociaal onderneemster niet door haar huiselijke beslommeringen op het idee voor de ‘no-budget-bomen’. Dat ze wat aan de opwarming van de aarde wilde doen, besloot ze in het vliegtuig na een vakantie drie jaar geleden met haar gezin in het Peruaanse Amazonegebied. Daar hoorde ze tot haar ontzetting dat de bewoners van het Manú-regenwoud nagenoeg verstoken waren van vis – hun belangrijkste proteïnebron – omdat het rivierwater er 3 graden in temperatuur was gestegen.
Bomen planten zou de eenvoudigste en meest doeltreffende oplossing zijn, bedacht Van der Heiden. “Ook als dat aan de andere kant van de wereld gebeurt. Op een Nasa-filmpje zag ik dat de verkoelende windstromen die hier – op het noordelijk halfrond – tijdens de lente ontstaan door de uitbottende bomen en planten de hele planeet over gaan.”
Vervolgens kwamen de boomzaailingen opborrelen, die ze vaak genoeg had gezien tijdens haar jeugd in het lommerrijke Blaricum, waar ze met haar vrienden eindeloos in het bos speelde. “Miniboompjes of eigenlijk baby’s die als onkruid worden beschouwd en meestal bij het afval belanden. Hartstikke zonde…”
Het achtertuintje stroomde vol
Inmiddels staat de ruimte vóór haar woning in de wijk Delfshaven – die ze begin dit jaar tot ‘boomparkeerplaats’ bombardeerde – er boordevol mee. Onder andere volkstuinverenigingen komen er het groene grut inleveren, dat op elk gewenst tijdstip mag worden meegenomen. Maar omdat ook Van der Heidens achtertuintje volstroomde, kon ze wel een extra locatie gebruiken. Die werd haar dus recent gegund in het Merwe-Vierhavensgebied, op het terrein van het Steurgebouw.
Deze zonnige zaterdagmiddag loopt het niet direct storm bij het bomenuitgiftepunt dat tussen twaalf en twee is geopend – mogelijk omdat het vakantieseizoen is. Maar ruim een uur na opening rijdt er dan toch een grijs bestelbusje door de poort. Vrijwilligers Frans en Chantal veren op om de twee inzittenden te verwelkomen. De jonge mannen wonen naast elkaar op de Beukelsweg, een van Rotterdams grote verkeersaders. “Die vieze straat zouden we graag vergroenen”, zeggen ze. “Ook omdat we vaker relaxed bij onze voordeuren willen zitten.”
‘Alle kleine beetjes helpen’
Na wat doorvragen blijkt er geen ruimte voor extra bomen aan de Beukelsweg. “Wel kunnen er struikjes in de geveltuinen en boomspiegels als je er een paar tegels uitwipt”, adviseert Van der Heiden. De mannen gaan met drie hazelaars en vier hibiscussen content de deur uit. “Alle kleine beetjes helpen”, vinden ze. “Hoewel minder verkeer pas echt een oplossing zou zijn. Maar dit is desondanks een charmant initiatief – we worden er vrolijk van.”
De teller op de website van Cool Down City vermeldt ondertussen meer dan duizend bomen die zijn geplant. Een hartstikke goed resultaat, vindt Van der Heiden. Toch is het een fractie van wat ze voor ogen heeft. Als het aan haar ligt, komen er in totaal liefst 1, 3 miljoen bomen bij in de havenstad. Op dat forse aantal komt ze met behulp van VN-statistieken via de volgende rekensom: “Rotterdam telt circa 650.000 inwoners en 610.000 bomen. Dat is nog geen boom per Rotterdammer, terwijl er eigenlijk drie nodig zijn om de CO2-uitstoot van elke inwoner te compenseren. Een mens produceert door zijn consumptiegedrag jaarlijks namelijk 300.000 kilo koolstofdioxide, maar een volwassen boom absorbeert in twaalf maanden tijd ‘slechts’ 100.000 kilo.”
Om haar ambitieuze plan te verwezenlijken moet er wel genoeg geld binnen komen. Daarom zorgt de Rotterdamse tegen betaling voor de vergroening van de buitenruimten van bedrijven. Zo gaf ze onlangs de stoep van boekhandel Donner aan de drukke Coolsingel een oppepper. Maar zegt desondanks niet zonder subsidie te kunnen. Begin dit jaar klopte ze daarvoor tevergeefs aan bij de locoburgmeester van Rotterdam, omdat de stad de komende jaren voor 233 miljoen euro meer dan 20 hectare wil vergroenen. Van der Heiden: “Opeens blijken bomen op het Hofplein – projecten voor aannemers en hoveniers – wel te kunnen, maar een opstartsubsidie van 50.000 euro voor Cool Down City niet. Jammer, want als de burgers betrokken worden bij de vergroening van hun stad heeft dat pas echt impact. Zij kennen er immers alle hoeken en gaten, waardoor het veel sneller kan gaan.”
Bomendepot
Toch zijn nog niet alle kansen op gemeentelijke subsidie verkeken. Ze heeft een ton aangevraagd bij CityLab010, het fonds voor maatschappelijke vernieuwing. Daarvan wil ze het zogenoemde Bomendepot bekostigen, een circulair ontwerp van architectenbureau Keizer Koopmans dat op het Steurgebouwterrein moet verrijzen. Van der Heiden toont een artist’s impression van een transparante constructie van steigers omwikkeld met doek.
“Het moet een heel toegankelijke plek worden”, vertelt ze. “Voor een kop koffie, workshops, en ook komt er een kwekerij. We gaan daar bomen telen die door de dichtheid van hun kruin en bladsoort het meest verkoelend werken. Daarbij willen we het aanbod beter gaan afstemmen op de vraag. Nu krijg ik vooral zaailingen van elzen en essen aangeboden, terwijl Rotterdammers vooral fruitbomen blijken te willen – onder meer om van te kunnen eten. Daarom organiseer ik in het najaar een zogeheten Tutti Frutti-workshop over hoe je dergelijke bomen kweekt. Kunnen de mensen er thuis lekker mee aan de slag.”
Lees ook:
Een Tiny Forest in de achtertuin zorgt voor biodiversiteit en koelte
Twintig huishoudens verspreid over het hele land krijgen in de komende maanden een ‘bos’ zo groot als een tennisveld in hun achtertuin. De non-profitorganisatie IVN Natuureducatie geeft de tuineigenaren daartoe een cursus en 750 euro voor het aanleggen van een zogenaamde ‘Tiny Forest’.
Hitte in de stad? Groen helpt, beter nog dan water
In parken en in straten met groen voelen mensen zich op een hete zomerdag prettiger dan tussen warme stenen. Met het oog op klimaatverandering pleit landschapsarchitecte Wiebke Klemm voor meer en beter stadsgroen.
