Heeft het wel zin, dat we plastic scheiden?

Het is maar net wie je spreekt: de partijen met een solide positie in de subsidiestromen van de gescheiden inzameling van plastic zeggen dat het héél goed gaat met de afvalscheiding. Nederland scheidt als een malle. Maar partijen die niet aan de geldkraan hangen zijn veel minder positief: gescheiden inzameling levert amper milieuvoordelen op, kost alleen maar veel geld en leidt per saldo tot nóg meer plastic in het publieke domein.

De hoeveelheid ingezameld plastic afval groeit gestaag – vrijwel alle gemeenten vragen burgers hun afvalstromen duurzaam te scheiden. Want dat levert die gemeenten geld op. Nederlanders zamelden in 2017 37 procent meer kunststof in dan in 2014, meldden Wageningse onderzoekers onlangs. Maar in dat jaar moest er ook 70 miljoen kilo plastic tegen hoge kosten uit de ‘gescheiden’ afvalstroom worden gehaald omdat die kunststof ongeschikt of te vervuild was voor recycling. Die grote hoop ging via een omweg alsnog naar de afvalverbranding.

Met de toename van ingezameld plastic ontstaat er ook steeds meer afval dat roemloos eindigt in nutteloze toepassingen – de paaltjes, pallets en parkbankjes – producten die per saldo beter én duurzamer van hout kunnen worden gemaakt. In feite komt dit plastic afval zo opnieuw in het milieu. Zeker de helft, maar misschien wel driekwart van het ingezamelde plastic – het is maar net wie je spreekt – kan niet nuttig worden hergebruikt. In de bakken en zakken voor PMD-afval (plastic, metaal/blik en drankverpakkingen) zit veel laagwaardig plastic.

Nascheiding

Heeft het dus eigenlijk wel zin, afvalscheiding? Math Oehlen is specialist afvalbeleid bij de gemeente Weert. Hij is een van de weinige ambtenaren in Nederland die zich daadwerkelijk verdiept in het beleid. Gescheiden inzameling heeft zin, zegt hij, maar je moet dan vervolgens nog wel aan nascheiding doen. Oehlen wil het de burgers van zijn gemeente niet te moeilijk maken, het is al ingewikkeld genoeg. “Wij zamelen in Weert al vele jaren kunststof in, maar we leggen er niet de nadruk op. Wij zijn voorloper in nascheiding. De burger mag wat ons betreft kiezen: hij kan zelf het plastic scheiden en naar een van onze afvalpunten brengen, of hij kan het plastic in de grijze restafvalbak gooien. Dan scheiden wij het.”

Over het plasticbeleid kan Oehlen een dik boek schrijven, misschien komt het er nog eens van. Het overgrote deel van het in Nederland ingezamelde plastic heeft een negatieve waarde, ook al wordt vaak anders gesuggereerd. Ofwel: er moet flink geld bij, zegt hij. Gemeenten krijgen per ton plastic die ze inzamelen, sorteren en laten afvoeren nu nog ongeveer 700 euro uit een fonds dat overheid en bedrijfsleven vullen. Gemeenten die alleen inzamelen en de sorteer- en afvoerklus uitbesteden, krijgen straks zo’n 500 euro per ton minder. Dat is althans grofweg een nieuwe regeling waarover ze volgende maand bij de Vereniging Nederlandse Gemeenten met elkaar gaan overleggen.

Retourlocaties

Het verschil tussen beide tarieven geeft aan hoeveel geld erbij moet om plastic uiteindelijk te verwerken, zegt Robbert van Duin, voorzitter van Recycling Netwerk Benelux, een milieuorganisatie gespecialiseerd in afvalbeheer. Hij pleit voor een drastische aanpak, zoals jaren geleden al bepleit: zorg voor inzameling van hoogwaardige plastics en breng de onbruikbare rest meteen naar de afvalverbranding. Scheelt een heleboel ritten met vrachtwagens van en naar scheidingsinstallaties. Van Duin: “De hele plasticrecycling is een operatie die veel te weinig oplevert. Misschien moeten we eens serieus onderzoeken of we niet in winkelcentra retourlocaties kunnen inrichten waar burgers hun hoogwaardige plastic-afval kunnen inleveren.”

Dus, stoppen maar met de gescheiden plastic inzameling? Rogier Hörchner, advocaat te Breda en gespecialiseerd in afvalzaken. “Het moet anders. Het systeem draait nu op volume. Plastic Heroes, het inzamelsysteem van de verpakkingsindustrie, is opgezet om zo veel mogelijk plastic op te halen. Dat werkt niet. Ik denk dat hoogstens vijftien procent van wat er wordt opgehaald, zinvol kan worden gerecycled. Dat zijn de hoogwaardige plastics. De rest is waardeloos, die kun je beter linea recta naar de verbrandingsoven brengen. Met het huidige systeem gaan we in Nederland geen circulaire samenleving voor elkaar krijgen.”

Lees ook:

‘Plastic scheiden levert het milieu weinig op, maar mensen moeten er wel mee doorgaan’

Plastic scheiden levert voor het milieu weinig op, constateert het Centraal Planbureau. Recyclen gaat moeilijk en alternatieven ontbreken nog. Statiegeld zou wel helpen.

We produceren evenveel afval, maar we scheiden het beter

Nederlanders scheiden hun afval beter. De vuilnisberg blijft wel gelijk, blijkt uit cijfers over 2018.

Gescheiden inzameling van plastic schaadt het milieu

Huishoudens extra laten betalen voor restafval leidt tot vervuiling van andere afvalstromen en illegale dump. En plastic kan prima bij het overig afval. Het beleid moet compleet op de helling, stelt Raymond Gradus, hoogleraar bestuur en economie aan de Vrije Universiteit Amsterdam