Halvering stikstofuitstoot van de baan, maar boerenvlag kan niet uit

De stikstofuitstoot in Nederland hoeft minder omlaag dan gedacht. Het kabinet hield vooralsnog rekening met een afname van 50 procent in het jaar 2030, maar dat blijkt na nieuwe berekeningen helemaal niet nodig. Dat het percentage lager uitvalt, komt volgens het ministerie van landbouw door een efficiëntere aanpak voor de stikstofcrisis – met name door specifiek te focussen op de grootste vervuilers.

Goed nieuws voor boeren, grote industriebedrijven en de verkeerssector? Waarschijnlijk niet. Volgens het ministerie van landbouw heeft de wijziging geen gevolgen voor de ingrijpende stikstofplannen van het kabinet. Die zijn namelijk gebaseerd op de hoeveelheid stikstof die de natuur maximaal aankan voordat de kwaliteit achteruitgaat. Deze zogeheten ‘kritische depositiewaarden’ zijn wettelijk verankerd en blijven gewoon van kracht.

Heilig verklaard

Toch is het opvallend dat het kabinet nu terugkomt op de beoogde 50 procent ‘reductie’ van de stikstofuitstoot. Oud-bestuurder Johan Remkes noemde dat percentage voor het eerst in zijn zwaarwegende stikstofadvies uit 2020. Het toenmalige kabinet-Rutte III vond dat te veel van het goede, maar het huidige kabinet schroefde de ambities op.

Ook minister Christianne van der Wal (natuur en stikstof) noemde het in Kamerdebatten “mijn opdracht uit het coalitieakkoord” om te streven naar 50 procent minder uitstoot. Die ambitieuze halvering was doorgerekend en haalbaar, zei de bewindsvrouw vorig jaar. Op officiële websites van de Rijksoverheid keert het percentage nog steeds terug.

Hoewel een halvering in 2030 nu van tafel is, werd vrijdag nog niet duidelijk welk percentage stikstofdaling daarvoor in de plaats komt. Een woordvoerder van het landbouwministerie ‘kwam op basis van eigen berekeningen’ op ongeveer 42 procent, maar kon geen officiële cijfers leveren.

Ook industrie moet leveren

Dat het kabinet niet (meer) streeft naar 50 procent minder uitstoot in 2030, blijkt ook uit nieuwe doelen voor industrie en mobiliteit die minister Van der Wal vrijdag presenteerde. Vooral de industrie moet flink aan de bak, komende zeven jaar moet de stikstofuitstoot daar 38 procent dalen. Ook de mobiliteitssector moet met 25 procent flink op de rem trappen.

Eerder was al duidelijk dat de landbouwsector 41 procent minder stikstof mag uitstoten. Hoewel de percentages niet veel van elkaar verschillen, torent de opgave voor boeren toch ver uit boven andere sectoren. Agrariërs, met name veehouderijen, zijn namelijk verantwoordelijk voor bijna de helft van alle stikstof die op Nederlandse bodem neerdaalt.

Piekbelasters, wat zijn dat?

In een brief aan de Kamer blijft minister Van der Wal opvallend vaag over haar plannen om piekbelasters aan te pakken. Deze agrariërs leggen relatief veel druk op de stikstofcrisis vanwege grote uitstoot of omdat ze dicht bij kwetsbare natuur zitten. Het kabinet wil snel ingrijpen bij deze pakweg drieduizend boeren – als het kan door verduurzaming of technische snufjes, maar vooral door uitkoop.

Maar wanneer ben je precies een piekbelaster? Dat zou vorige maand duidelijk worden, had Van der Wal toegezegd. Maar voor het bepalen van de criteria heeft ze toch meer tijd nodig: pas in april kunnen boeren online checken of ze aan de voorwaarden voldoen.

En hoeveel geld krijgen piekbelasters die willen stoppen? Ook daarover zwijgt het kabinet, onder meer omdat nog steeds wordt onderhandeld met de Europese Unie over staatssteunregels. Wel is duidelijk dat de beoogde vergoeding uitkomt op meer dan 100 procent van de bedrijfswaarde.

De klok tikt

Met de vertraging verliest het kabinet kostbare tijd. Allereerst omdat de regeling voor piekbelasters alleen dit kalenderjaar vrijwillig is – vanaf 2024 kan het kabinet tot dwang overgaan. Daarnaast moet de aanpak ruimte creëren voor zogeheten Pas-melders. Dat zijn boeren die, buiten hun schuld om, momenteel niet over de juiste vergunningen beschikken en vrezen voor handhaving. Hoe langer zij ‘illegaal’ blijven boeren, hoe groter de kans op forse boetes.

Toch is tijd niet alleen een vijand voor het kabinet. Door de exacte piekbelastersaanpak pas in april te presenteren, tillen regeringspartijen VVD, D66, CDA en ChristenUnie een politiek hoofdpijndossier over de aankomende Provinciale Statenverkiezingen heen. Dat was ‘zeker geen overweging’ voor het uitstel, benadrukte minister Van der Wal vrijdag. Maar, klinkt het in Den Haag: het komt wél goed uit.