Haaien in de Noordzee zwemmen met een zendertje - voor hun eigen bestwil

“Blijf maar bij ons in de buurt, dit is al de tweede haai die we gevangen hebben”, lacht een visser, terwijl hij het verrassend kalme dier van ruim zeventig centimeter in zijn uitgestrekte handen houdt. Dan legt hij het dier in het schepnet dat vanuit de hoofdboot naar hem uitgestoken wordt. Daar merken onderzoekers het dier om zijn gedrag te kunnen bestuderen.

Sportvisserij Nederland organiseert sinds 2011 enkele dagen in het jaar het evenement Sharkatag. Enkele boten varen vanaf Neeltje Jans, een werkeiland in Zeeland, ongeveer een kilometer de Noordzee op om haaien te vangen, te merken en weer terug te gooien, om zo de populatie en het migratiepatroon in kaart te brengen. Donderdag is de nieuwste editie begonnen.

Bijvangst

Niels Brevé is de projectleider van Sharkatag. “Veel mensen weten het niet, maar de Noordzee is het natuurlijke leefgebied van acht soorten haaien. Helaas is het dier kwetsbaar. Haaien planten zich pas op late leeftijd voort en baren dan weinig jongen.” Ze zijn vaak bijvangst, en worden dan niet teruggezet. “Eén van de doelen van Sharkatag is dat het terugzetten van haaien verplicht wordt.”

Hier op de Oosterschelde vangen vissers gevlekte gladde haaien en soms ruwe haaien. “We hebben er één van 69 centimeter,” klinkt een nieuwe melding op de onderzoeksboot. Die is één centimeter te kort om te worden gemarkeerd. “Nee, we gaan niet marchanderen met de lengtes”, zegt onderzoeker Erwin Winter, van Wageningen Maritime Research resoluut. Hij brengt de tags, de buisjes met een chip om gegevens over temperatuur en zwemdiepte op te slaan, alleen aan als hij zeker weet dat de haai er geen last van heeft. Er zijn twee verschillende soorten zendertjes, afhankelijk van de grootte van de haai.

Sportvisserij Nederland begon in 2011 onder leiding van Brevé de gevlekte gladde haaien, toen nog zonder chip, te merken. Aan de hand daarvan kwam hij erachter dat de haaien die vissers tussen mei en oktober in de Oosterschelde vangen, in andere delen van het jaar in Bordeaux, Edinburgh en Stavanger rondzwemmen. “Ook merkten we dat we hier in de Oosterschelde vooral vrouwtjes en pasgeboren haaitjes vingen. Vermoedelijk is dit dus een plek om te baren voor de gevlekte gladde haai”, zegt Brevé.

Haai aan boord

Inmiddels is een haai van 93 centimeter, een vrouwtje, aan boord van de onderzoeksboot gebracht. Onderzoeker Winter legt het dier op zijn rug, waardoor het automatisch in een soort slaapstand raakt. Dan volgt een sneetje in de onderbuik, dat het dier niet voelt, en brengt de Winter de tag in. Na hechting houdt de onderzoeker de haai nog even in de gaten in een waterbak voor hij het dier weer terugzet in de zee.

De tags zijn niet goedkoop, maar door het succes van Sharkatag dragen steeds meer partijen, zoals het WNF een steentje bij. Ook stelt de EU geld beschikbaar om de biodiversiteit van verschillende gebieden, zoals de Noordzee, te behouden. Nu de migratiestromen van de gevlekte gladde haai steeds beter in kaart zijn gebracht, hopen Brevé en Winter volgend jaar DNA van de vinnen af te kunnen nemen. Met dat materiaal kunnen zij heel nauwkeurig bepalen hoe groot de populatie van de haaiensoort is.

Eén voor één meren de zeven vissersboten aan. “In een halve dag hebben we vier haaien gemerkt,” concludeert projectleider Brevé tevreden. Dat is benedengemiddeld, maar dat geeft niet. Morgen en overmorgen varen we de hele dag met meer boten en vissers om de rest van de veertig tags te plaatsen.”

Lees ook:
Gaat de stekelrog het redden in de Oosterschelde?
Vanuit een oude oesterput in Yerseke worden zaterdag vijf stekelroggen uitgezet in de Oosterschelde. Is dat wel verstandig, in een gebied waar de soort niet meer voorkomt?

Zeldzame, springende voshaai
Een zeldzaam fenomeen in de Noordzee: tussen de Duitse eilanden Borkum en Helgoland is vorige week een voshaai gespot die een aantal keer uit het water sprong.