Verontreiniging
Gerecyclede grond veroorzaakt milieuvervuiling: OM onderzoekt afvalbedrijf
Gerecyclede grond veroorzaakt op meerdere plekken in Nederland milieuvervuiling. Boeren in het Zeeuwse Perkpolder vrezen voor verontreiniging van het grondwater en hun akkers. Zij beginnen nu een rechtszaak.
Bij minstens tien dijk-, weg- en waterprojecten is het milieu mogelijk verontreinigd door hergebruikte grond, blijkt uit onderzoek van Trouw en EenVandaag. In deze ‘duurzame grond’, die grondig opgeschoond zou zijn, blijken nog tal van schadelijke stoffen te zitten. Bij vier van die projecten is al vastgesteld dat stoffen als arseen en benzeen in de grond zitten en het grond- en oppervlaktewater vervuilen. Tegen het recyclebedrijf dat de grond heeft gereinigd loopt een strafrechtelijk onderzoek.
De problemen worden veroorzaakt door het gebruik van ‘thermisch gereinigde grond’ (tgg). Dit materiaal ontstaat door vervuilde grond uit saneringen samen met teerhoudend asfalt onder extreem hoge temperaturen te reinigen. Het ‘schone’ recycleproduct mag worden gebruikt als ‘industriegrond’ in nieuwe projecten.
De gereinigde grond waar zorgen over zijn, is grotendeels afkomstig van recyclebedrijf Afvalstoffen Terminal Moerdijk (ATM). Het materiaal is onder meer toegepast onder wegen, in dijken en bij ontpolderingsprojecten. Rijkswaterstaat, waterschappen en gemeenten pasten de grond van ATM toe bij tientallen projecten. Op last van de inspectie moest het bedrijf het reinigingsproces aanpassen. Sinds er twijfels zijn over de grond, wordt die nagenoeg niet meer gebruikt.
Doodgeboren kalveren
In 2016 gingen alarmbellen af, toen in Bunschoten zware metalen en schadelijke stoffen als benzeen en tolueen lekten uit een dijk met gereinigde grond. De verontreiniging kwam aan het licht nadat kalveren in het gebied plots dood werden geboren of overleden. De dijk wordt inmiddels voor ruim 32 miljoen euro gesaneerd.
Ook bij Perkpolder in Zeeuws-Vlaanderen is deze grond gebruikt. Daar beginnen vijf boeren nu een rechtszaak tegen opdrachtgever Rijkswaterstaat, vanwege milieugevolgen door een in 2015 aangelegde vervuilde dijk. De boeren willen maatregelen afdwingen, nu uit onderzoeken van Deltares en een onafhankelijk bodemdeskundige blijkt dat zorgwekkende stoffen als chroom, arseen en benzeen uit de dijk sijpelen en het nabijgelegen grond- en oppervlaktewater vervuilen.
Aansprakelijk voor schade
“Die verontreiniging moet onmiddellijk stoppen”, vindt advocaat Rogier Hörchner, die de boeren bijstaat. De advocaat heeft Rijkswaterstaat aansprakelijk gesteld voor alle vormen van schade. De boeren gebruiken grondwater voor het besproeien van gewassen. “Gronden kunnen straks niet meer worden gebruikt voor het telen van voedselgewassen, omdat de zoetwaterbel is verontreinigd.”
Rijkswaterstaat onderzoekt mogelijke maatregelen en blijft intussen monitoren. “De verspreiding van deze stoffen is beperkt tot de directe omgeving van de dijk, waardoor er nu geen sprake is van een risico voor de volksgezondheid”, zegt een zegsman van Rijkswaterstaat. Het RIVM raadt meer onderzoek aan, maar zegt dat er nog geen ‘onaanvaardbare’ milieurisico’s zijn.
Een cruciale fout
Bodemexpert Theo Edelman deed in opdracht van de rechtbank onafhankelijk onderzoek naar de gereinigde grond in Perkpolder. Volgens Edelman is er een cruciale fout gemaakt bij het schoonmaken van de grond. De deskundige stelt dat tijdens het reinigen van het teerhoudende asfalt een stap is overgeslagen. Ook zaten er nog stoffen in de grond, zoals benzeen. Die zouden normaal gesproken verdampen bij het verhittingsproces.
Elders zijn ook zorgen om vervuiling door gereinigde grond van ATM. Bij een recreatieplas in het Zuid-Hollandse Heenvliet en een ontpolderingsproject in de Brabantse Noordwaard wordt het grondwater extra in de gaten gehouden na aangetroffen verontreiniging. Daarnaast laat Rijkswaterstaat komend jaar metingen doen bij vijf (wegenbouw)projecten om mogelijke milieurisico’s. Hetzelfde doet gemeente Alphen aan den Rijn bij een brugproject.
Het verhaal gaat verder onder het kaartje
Het Openbaar Ministerie laat weten dat tegen reiniger ATM een strafrechtelijk onderzoek loopt vanwege het handelen in strijd met het wettelijke certificaat van de grond. Dit zou niet overeenkomen met de samenstelling van de tgg. Onderzoeken van het OM naar verontreiniging in Perkpolder, Bunschoten en Heenvliet zijn geseponeerd, omdat niet is te bewijzen dat reiniger ATM en de toepassers destijds wisten dat de duurzame grond vervuild was.
Reactie ATM op onderzoek Trouw en EenVandaag
ATM stelt dat intensieve herkeuring van de voorraden door de inspectie consequent heeft aangetoond dat de tgg voldoet aan ‘de klasse industriegrond’. Dat de voorraden tgg telkens wel voldoen en er bij enkele toepassingslocaties problemen zijn, noemt ATM in schriftelijke reactie ‘opvallend’.
“Op de keten tot toepassing na productie had ATM geen zicht. Klasse industriegrond kan enkel onder de juiste voorwaarden worden toegepast. Het is geen schone grond voor in de moestuin. Zo moet het materiaal niet in contact komen met grondwater en moet afstroming worden voorkomen. Dit moet in het werk geborgd worden.”
Lees ook:
Milieuschandaal in de Zeeuwse polder: ‘Een gezwel dat langzaam uitzaait’
Ernstige vervuiling bedreigt de Zeeuwse Perkpolder en zijn boeren. De aanleg van een zeedijk met ‘duurzame grond’ liep uit op een milieuschandaal.
