Gemor en gemier: de slotverklaring van de klimaattop laat op zich wachten

Vanuit Londen deed Boris Johnson een klemmend beroep op andere wereldleiders om met geld over de brug te komen. De Britse premier had van de klimaattop in het Schotse Glasgow een succes willen maken. Met zijn oproep dekt hij zich alvast een beetje in voor een tegenvaller: als die er komt, ligt het aan de anderen. Die schieten de arme landen onvoldoende te hulp om hun uitstoot van broeikasgassen sneller omlaag te brengen.

De Engelse voorzitter van COP26, Alok Sharma, sprak eind van de middag nog de hoop uit dat het vrijdagavond alsnog zou lukken om tot een gezamenlijke slotverklaring te komen, maar daar kwam hij halverwege de avond op terug. Zijn team werkt in de nacht een nieuwe concepttekst uit, waarover de delegaties zaterdagochtend verder praten. Twee jaar geleden in Madrid bleek het ook al een lastige opgave voor de 197 landen om het samen eens te worden. Er kan eindeloos worden gemierd over formuleringen of de hoeveelheid woorden die aan een onderwerp zijn gewijd.

Geen bezwaar tegen 1,5 graad

Positief is dat geen van de landen bezwaar lijkt te maken tegen de zin die ervoor pleit de opwarming van de aarde tot 1,5 graad te beperken. Zes jaar geleden is in Parijs afgesproken de opwarming te beperken tot maximaal 2 en bij voorkeur 1,5 graad. Zo min mogelijk opwarming veroorzaakt ook de de minste klimaatschade, vandaar dat Sharma deze top steeds benadrukte: Keep 1,5 alive.

De opwarming bedraagt nu al 1,1 graden, meldde het laatste rapport van IPCC, het wetenschappelijk klimaatbureau van de Verenigde Naties in augustus, gekoppeld aan de waarschuwing dat ongeremde CO2-uitstoot de aarde wel 3 of 4 graden kan opwarmen aan het einde van deze eeuw. Met de plannen die de meeste landen vooraf aan de top hebben ingeleverd stijgt de opwarming nog altijd naar 2,7 graden. Alle landen lijken er inmiddels van overtuigd dat het gat naar 1,5 moet worden gedicht .

De manier waarop

Gemor is er wel over de manier waarop uitstoot kan worden tegengegaan (de techniek, met opvang in plaats van voorkomen), over compensatie van uitstoot (de emissiemarkt), over het afscheid nemen van steenkool en subsidies op olie- en gas, en over geld.

Vooral arme landen die nu al veel hinder ondervinden van klimaatverandering zien weinig in technische oplossingen die zich nog moeten bewijzen. Ze herinneren de rijke landen aan hun belofte om vanaf 2020 vijf jaar lang 100 miljard dollar per jaar ter beschikking te stellen voor klimaatmaatregelen. Daarvan is nog maar 80 miljard per jaar beschikbaar. China werpt zich graag op als woordvoerder van de 77 ontwikkelingslanden om de westerse wereld op dit tekort te wijzen. Vrijdag deed premier Johnson dat dus ook.

Aan de andere kant is de Amerikaanse onderhandelaar John Kerry geschrokken van de afgezwakte passage over fossiele brandstof. Dat die wordt genoemd is weliswaar winst; de aanwezige activisten binnen en buiten de top pleiten daar geregeld luidruchtig voor. Vrijdagmiddag liep er nog een bonte stoet demonstranten, van wie een flink aantal in traditionele volkskleding, in optocht door het congrescentrum. Ze vormden een lange rode lijn, een verwijzing naar de grens die sommige onderhandelingsdelegaties stellen aan wat ze willen toegeven. Ook de activisten trekken een duidelijke lijn. What do we want? Climate justice!

De definitie van krankzinnigheid

Maar waar in de eerste versie van de slotverklaring nog een oproep stond om het uitfaseren van steenkool te versnellen en snel te stoppen met subsidies op fossiele brandstof, is dat in de tweede versie teruggebracht tot het uitfaseren van daadwerkelijke uitstoot (dus niet de opslag) en inefficiënte steun voor fossiel. “Die tekst kan niet zwakker, hij kan niet verder achteruit gaan vanaf hier”, zei Kerry daarover. Veel geld uitgeven aan het subsidiëren van kolen, olie en gas noemde hij “de definitie van krankzinnigheid”.

Sharma beloofde met de vele opmerkingen die tijdens de plenaire vergadering van vrijdagmiddag zijn gemaakt aan de slag te gaan.

De menselijke benadering

De sfeer op de beoogde laatste dag van de klimaattop was al heel anders dan de anderhalve week ervoor. Veel waarnemers en ook sommige delegatieleden zijn al naar huis nu de nevensessies met presentaties en discussie zijn afgelopen. Alleen in de landenpaviljoens waren nog enkele bijeenkomsten, maar ook hier werden al spullen ingepakt, terwijl verder alle aandacht uitging naar de plenaire vergadering.

Daarin koos Frans Timmermans, de Europese onderhandelaar, de menselijke benadering door te vertellen over zijn eenjarige kleinzoon Henk. “In 2050 is hij 31. Als wij slagen, zal hij in een leefbare wereld leven, met een schone economie en schone lucht. Als wij falen, zal hij vechten met andere mensen voor water en voedsel.” Timmermans wees erop dat eilandstaten als Palau, Barbados en de Marshalleilanden nu al in de problemen zijn door klimaatverandering. “Het levend houden van 1,5 graad moet in het hart van onze conclusies van vandaag staan.”

Lees ook:

Hoe een klein verbond van landen op de klimaattop tot verandering kan leiden

Groepsdruk werkt, blijkt op de klimaattop in Glasgow. Er zijn meer bondjes van landen dan op de vorige top. Verschillende coalities willen harder lopen dan de rest om gevaarlijke opwarming te voorkomen.