Energietransitie
Gemeenten zijn nog niet klaar om hun eigen klimaatplan op poten te zetten
Binnen twee jaar moeten gemeenten, per wijk, bekendmaken hoe huizen gasloos kunnen worden. Zelf zien ze nog veel onzekerheden bij deze opdracht uit het Klimaatakkoord.
Gemeenten kunnen hun inwoners nog niet vertellen hoe hun woningen aardgasvrij worden. Ze missen daar de expertise en de mankracht voor. Terwijl inwoners volop vragen hebben, kampen gemeenten met hun eigen onzekerheden. Dat stellen bestuurders van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) vandaag in Trouw.
Dit kan de haalbaarheid van het Klimaatakkoord belemmeren. Dat akkoord, deze zomer door het kabinet gepresenteerd, geeft gemeenten nadrukkelijk de regierol. Uiterlijk 2021 moeten alle 355 gemeenten voor elke woonwijk grofweg bekendmaken hoe en wanneer die gasloos wordt. Dat moet resulteren in 1,5 miljoen gasloze huizen in 2030, en 7 miljoen in 2050.
‘Er komt niet voor elke wijk een uitgewerkt plan’
“De gemeenten kijken door de oogharen”, zegt VNG-bestuurder Lot van Hooijdonk, wethouder duurzaamheid in Utrecht. Ze maken een toekomstschets, met scenario’s. “Er komt niet voor elke wijk een uitgewerkt plan.” De VNG benadrukt: er ligt ook geen plicht om dat direct voor iedereen te doen.
Maar intussen zijn bewoners, netbeheerders, en woningcorporaties wel deels afhankelijk van gemeenten, reageert Jade Oudejans, expert gasloos wonen bij adviesbureau Over Morgen. Goed dat de VNG geen schijnzekerheid wekt, vindt ze, maar voor resultaten zijn heldere gemeenteplannen onmisbaar. “Hoe concreter hun aanpak, hoe beter de milieuwinst te behalen is.”
‘Gigantische opgave’
VNG-voorzitter Jan van Zanen, tevens burgemeester van Utrecht, spreekt van ‘een gigantische opgave’. Het is volgens hem maatwerk, dat verder reikt dan de stadsvernieuwing in de jaren zestig. De VNG zet geen handtekening onder het Klimaatakkoord, gemeenten gaan eind november samen in conclaaf. De 355 gemeenten willen versnellen, maar niet voordat ze duidelijkheid van het Rijk krijgen. Van Zanen: “Komt de faciliterende wetgeving wel op tijd, en krijgen wij voldoende instrumenten om bewoners een gasloos alternatief te bieden?”
Uit onderzoek, bijvoorbeeld door het Sociaal en Cultureel Planbureau, bleek eerder al dat bewoners weinig genegen zijn om zelf hun woning van het aardgas af te koppelen. Ze zitten met vragen, onzekerheden. Praktisch, over de bouwkundige aanpassing thuis, en vooral over kosten en financiering. Bewoners die mee willen doen, willen van de gemeenten snel duidelijkheid over subsidies en technieken.
Compensatie
Dat kan alleen, stelt de VNG, als het Rijk de gemeentelijke kosten voor de energietransitie tijdig compenseert. Het lokaal bestuur had tot dusver geen rol in de energievoorziening. Van Hooijdonk: “Veel gemeenten, en dat is geen schande, moeten die kennis en expertise opbouwen.” Ze moeten klimaatambtenaren aannemen, kennis binnenhalen en onderling uitwisselen, aldus de VNG. Zo willen gemeenten hoge uitgaven voorkomen aan externe klimaatadviseurs. Alleen, gemeenten zijn nog maar net begonnen met die complexe uitzoekklus, aldus de VNG.
Dit tempert de – volgens de VNG onterechte – verwachting dat gemeenten bewoners bij de hand zullen nemen, met wijkplannen voor warmtenetwerken, groen-gasnetten en warmtepompen. Van Hooijdonk: “Om nou te zeggen: mensen voeren straks hun adres in en dan krijgen ze alle antwoorden, zo zal het zeker niet gaan.” Wel willen gemeenten een volgorde vaststellen, waarin wijken gasvrij kunnen worden.
De VNG raadt iedere bewoner aan om zelf te beginnen met het isoleren van zijn huis. “Dat loont altijd”, zegt Van Hooijdonk. Inderdaad, zegt expert Oudejans van Overmorgen, isolatie is altijd de eerste stap naar gasloos wonen. Maar ook daarbij zijn keuzes over gasloze technieken nodig. “De mate waarin je moet isoleren, hangt af van de uitkomst. Voor een middentemperatuur warmtenet zijn enkele isolerende maatregelen al voldoende, terwijl je voor een warmtepomp je huis vergaand moet inpakken.”
Lees ook:
‘Acht miljoen huizen van het gas af: doe dat maar even’
Gemeenten krijgen een ‘regierol’ voor duurzame wijken, aldus het Klimaatakkoord. We doen ons best, zeggen VNG-bestuurders Jan van Zanen en Lot van Hooijdonk, maar we moeten nog warmlopen.
Ambtenaren op cursus: hoe verkoop je de burger een energietransitie?
Nederland moet van het gas af en dat plaatst gemeenteambtenaren voor een opgave: hoe vertellen ze het de bewoners? Gelukkig konden ze daarvoor op cursus in Utrecht.
De nieuwe megaklus van Diederik Samsom: huizen zonder aardgas
Diederik Samsom keerde terug, als groene adviseur en commissaris bij staatsenergiebedrijf EBN én als onderhandelaar voor het landelijke klimaatakkoord. Zijn missie: aardgasvrije woonwijken.
