Dat Europa zelf meer grondstoffen wil opdiepen is verstandig, zegt industrieel ecoloog Benjamin Sprecher. Maar wat echt helpt is er veel zuiniger mee omspringen.
Europa is kwetsbaar door de afhankelijkheid van andere landen voor kritieke grondstoffen. Daarom is het verstandig dat de Europese Commissie meer grondstoffen uit eigen bodem wil halen, zegt industrieel ecoloog en specialist zeldzame aardmetalen bij de TU Delft, Benjamin Sprecher. Genoeg is dat echter niet.
“We doen nog weinig aan vermindering van het gebruik en recycling”, zegt Sprecher. “Door herontwerp van producten kun je beter omgaan met schaarse grondstoffen. Maar dat is veel moeilijker dan alleen het verplaatsen van de mijnbouw. Daar moet je regels voor maken, want bedrijven zorgen niet uit zichzelf voor herbruikbaarheid aan het einde van de levensduur van hun product.”
Voor de omslag van fossiele naar duurzame energie zijn grondstoffen als lithium, kobalt en zeldzame aardmetalen hard nodig. Ze worden gebruikt in batterijen, windmolens en allerlei elektronica. De Europese Commissie presenteert deze week een voorstel om de komende jaren tenminste 10 procent van de groeiende behoefte aan kritieke grondstoffen uit eigen bodem te halen, 15 procent moet gerecycled zijn en de Europese Unie moet 40 procent van de grondstoffen zelf kunnen verwerken in fabrieken voor bijvoorbeeld magneten en zonnepanelen.
Dat vermindert de afhankelijkheid van landen als China, dat nu tot wel 90 procent van sommige grondstoffen levert. “Als zo’n land met andere geopolitieke doeleinden besluit de kraan dicht te draaien, heb je een probleem”, zegt Sprecher. “Dit zie je al een jaar of tien aankomen. Het is goed dat Europa zich een beetje pro-actief opstelt.”
Meer eigen productie, meer spreiding, minder gebruik
Maar, stelt Sprecher, voor een andere omgang met kritieke grondstoffen zijn drie dingen nodig: meer eigen productie, meer spreiding van waar ze vandaan komen én minder gebruik. “Je moet ook kijken naar hoe wij consumeren. We moeten echt minder energie en materiaal gaan gebruiken. En zorg dat grondstoffen die we Europa binnenhalen, functioneel blijven door hergebruik.”
Sprecher noemt de doelstellingen van de Europese Commissie ‘ambitieus’ en ‘heel goed’. “Maar de commissie voert ze niet uit, dat moeten de lidstaten doen. En ik heb er weinig vertrouwen in dat de Nederlandse overheid de competentie heeft om dit complexe beleid uit te voeren. Op technisch vlak is de overheid niet capabel genoeg. Andere landen hebben dat beter op orde.”
Hij verwijst naar de Franse wetgeving over repareerbaarheid van producten. Daar is het opzettelijk verkorten van de levensduur van producten strafbaar. “Dat krijgt Nederland niet voor elkaar. Er is hier ook nauwelijks interactie tussen overheid en universiteiten. Er is te weinig aandacht voor systeemverandering en aanpassingen op productniveau.”
Protesten tegen lithiummijn
Of andere landen dat in de groene transitie beter doen, moet nog blijken. Servië staakte vorig jaar na maandenlange protesten van onder meer milieuactivisten de ontwikkeling van een lithiummijn. Ook in Portugal zorgde de aangekondigde komst van een lithiummijn voor onrust. En in Zweden verzetten de inheemse Sami zich tegen exploitatie van hun land in het poolgebied, waar begin dit jaar de grootste vondst van zeldzame aardmetalen in Europa is gedaan.
De Europese Commissie wil dat nieuwe mijnbouwplannen voldoen aan de normen voor duurzaamheid, milieu en arbeidsomstandigheden. Wie met EU-subsidie wil gaan boren moet steun van de directe omgeving hebben. “We moeten toch in staat zijn om dit op te lossen met de Sami”, meent Sprecher.
Door grondstoffen niet alleen daar te halen waar ze het goedkoopst worden gewonnen, kunnen ook milieuproblemen die ermee gepaard gaan verminderen, zegt Sprecher. “Mijnbouw is een destructieve activiteit, maar daarin heb je wel gradaties. Er zijn veel voorbeelden dat alles kapot gaat, maar ook een paar waar dit niet gebeurt. Je kunt beter hier van bedrijven eisen dat ze maatschappelijk verantwoord ondernemen, dan goedkope zonnepanelen uit China halen waarop geen enkele controle is.”
Lees ook:
Europese Commissie wil meer mijnbouw, juist voor de groene ambities
In de zoektocht naar schaarse grondstoffen die nodig zijn voor de duurzame economie van de toekomst, wil de Europese Commissie meer mijnbouw ontwikkelen in Europa.
Zeldzame metalen ontdekt in Zweden. ‘Europa heeft meer mijnbouw nodig’
In Zweden zijn zeldzame aardmetalen gevonden, bruikbaar voor de productie van elektrische auto’s en windmolens. “Het zou goed zijn als er meer mijnbouw in Europa zou komen”, vindt expert René Kleijn.
De Zweden zitten op een goudmijn, maar de Sami houden hun hart vast
Zweden en de EU verkeren in een jubelstemming door de vondst van metalen die het continent moeten helpen met de energietransitie. Maar het voortbestaan van de inheemse Sami staat op het spel.
