Er zijn alternatieven, maar toch wil Europa nog twaalf jaar microplastics in cosmetica toestaan

De cosmetische industrie mag nog twaalf jaar lang microplastics verwerken in nagellak, lippenstift en veel andere make-up. Dat staat althans in het voorstel van de Europese Commissie dat de verspreiding van die zorgwekkende kunststoffen in het milieu moet terugdringen. Veel cosmeticabedrijven gebruiken microplastics zodat nagellak lekker vloeit, mascara aan de wimper plakt en lippenstift blijft zitten.

De overgangstermijn van twaalf jaar biedt de industrie meer tijd om producten zonder plastic te ontwikkelen en beperkt de kosten. Maar hij zorgt er ook voor dat er meer microplastics in het milieu belanden.

De onomkeerbare vervuiling door microplastics vormt ‘een onacceptabel risico voor het milieu’, schrijft de Europese Commissie in het concept-voorstel voor de nieuwe richtlijn. Dat wordt woensdag waarschijnlijk besproken in de commissie die over het gebruik van chemische stoffen in Europa gaat. In een volgend stadium kijkt ook het Europees Parlement naar het plan.

De bouwstenen van plastic belanden zelfs in menselijk bloed

Microplastics zijn alomtegenwoordig, schrijft de Commissie. Ze worden aangetroffen in drinken en voedsel en zijn een risico voor de gezondheid van mens en dier. Onderzoekers van de Vrije Universiteit hebben zelfs polymeren, de bouwstenen van plastic, in menselijk bloed aangetroffen.

Waarschijnlijk wordt het verboden om producten op de Europese markt te brengen waaraan opzettelijk microplastics zijn toegevoegd. Het gaat om plastics in vaste vorm van 5 millimeter tot minuscuul formaat. Vaak bevat een product meerdere soorten microplastics, die goedkoper zijn dan alternatieven. Ze zitten ook in smeersels, oogschaduw, glitters, tandpasta en zonnebrandolie.

Om de receptuur van onze producten aan te passen hebben we vijftien jaar de tijd nodig, beweerde de cosmetica-industrie. Zo lang? Dat leek een commissie van het Europees Agentschap voor chemische stoffen (ECHA) ‘onwaarschijnlijk’, omdat de alternatieven voor microplastics al bestaan, in alle productcategorieën. Eerder werd een overgangstermijn van zes jaar geopperd. Nu staat er dus twaalf jaar in het voorstel.

Vruchtenpitten, bamboe en suiker

Die langere periode om ‘schone’ make-up te ontwikkelen, scheelt de industrie enkele miljarden euro’s winst, schreef de ECHA-commissie die naar sociaal-economische effecten kijkt.

De voorgestelde maatregel moet voorkomen dat jaarlijks 3800 ton aan microplastics in het milieu belandt door cosmetische producten. ​Tot onvrede van de Plastic Soup Foundation vallen de allerkleinste nanoplastics en polymeren die vloeibaar, in water oplosbaar of biologisch afbreekbaar zijn, buiten de richtlijn. Ook die worden veel in cosmetica gebruikt. Sommige vloeibare polymeren zijn mogelijk schadelijk, zegt een woordvoerder van ECHA, maar ze vallen niet onder dit voorstel.

Aan middelen om te scrubben, dus om de huid te reinigen, voegden producenten enkele jaren terug nog 107 ton per jaar aan microplastics toe. De helft daarvan belandde in het milieu. Hier heeft de industrie zelf iets aan gedaan. “Ze zijn grotendeels vervangen door vruchtenpitten, het maalsel van bamboe, suiker of andere natuurlijke verbindingen”, zegt een woordvoerder van de Nederlandse Cosmetica Vereniging (NCV). “Maar voor decoratieve cosmetica is het vervangen van microplastics, met een brede variatie aan functionaliteiten, een stuk lastiger.”

Het kan zonder plastic, net als twintig jaar geleden

Toch is plasticvrije make-up goed mogelijk, zei Bjorn Hansen, de vorige uitvoerend directeur van ECHA. “De producten waar vandaag de dag microplastics in worden gestopt, kwamen twintig jaar geleden op de markt zonder plastic.”

Dat klopt, zegt de NCV-woordvoerder. “Maar wat kwaliteit betreft gaan we dan ook twintig jaar terug in de tijd. Consumenten gaan dat merken. Producten worden minder goed smeerbaar of minder waterafstotend. Een foundation zie je tegenwoordig amper, en dat was toen wel anders. Het zag er minder mooi uit.”

Er zijn ook cosmeticamerken die geen plastic verwerken in hun producten. “Zonder plastic kan de ontwikkeling van het product wat langer duren. Aan onze mascara hebben we bijvoorbeeld vier jaar gewerkt. Maar nu staat er een mooi product dat goede beoordelingen krijgt”, zegt Suzanne Smal van Biocare, distributeur van het Australische Inika ​Organic.

Zwaar beïnvloed door de cosmeticalobby

De voorgestelde wetgeving is te mild en zwaar beïnvloed door de cosmeticalobby, vindt het Nederlandse bedrijf Naïf, dat babyproducten zonder microplastics maakt. “Zij beweren dat er geen goede alternatieven beschikbaar zijn, dat herformulering te duur is, dat het weglaten van microplastics de prestaties zal beïnvloeden. Bij Naïf maken we sinds tien jaar microplasticvrije producten, met goede alternatieven.”

In een brief vragen Inika ​Organic, Naïf en andere cosmeticamerken die geen microplastics gebruiken aan de Europese Commissie om niet zo’n ‘buitengewoon lange overgangsperiode’ in te stellen. Want plasticvrije make-up kan vandaag al.

Lees ook:

Billendoekjes horen in de vuilnisbak, plastic of niet

Per seconde worden er wereldwijd 14.000 natte doekjes gebruikt en weggegooid. Vaak op de verkeerde plekken, zodat ze riolen verstoppen en zwerfafval worden. Cosmeticamerk Naïf maakt billendoekjes van eucalyptushout in plaats van plastic. Is dat een verbetering?

Microplastics zijn overal, zelfs in ons bloed. Maar terugdringen kan.

Autobanden brengen veruit de meeste microplastics in het milieu. Verpakkingen, landbouwfolie en textiel doen dat ook. Maar een forse reductie is mogelijk, meldt TNO.