Rivierwaterbedrijven waarschuwen dat de Maas te kwetsbaar is als bron voor drinkwater. Voor 4 miljoen Nederlanders dreigt een tekort.
Drinkwater uit de kraan: is dat in de toekomst overal in Nederland nog vanzelfsprekend? Rivierwaterbedrijven rond de Maas, verenigd in RIWA-Maas, luiden de noodklok omdat in periodes van droogte de rivier te kwetsbaar is voor drinkwatervoorziening. “Het is wachten op een moment dat er onvoldoende water uit de kraan komt”, zegt voorzitter Wim Drossaert van RIWA-Maas. Hij is tevens directeur van drinkwaterbedrijf Dunea in Zuid-Holland.
De Maas is bron voor kraanwater van bijna 4 miljoen mensen, boeren en bedrijven in voornamelijk Zuid-Holland en Zeeland, en een beetje in Limburg. Daar komen nog ruim 3 miljoen Belgen bovenop. Terwijl dat aantal klanten groeit en hun waterbehoefte bij warm weer toeneemt, daalt door droogte de hoeveelheid water die door de Maas stroomt.
Vandaag verschijnt het vijftigste jaarrapport van RIWA-Maas. In voorgaande decennia ging het vooral over de kwaliteit van het drinkwater uit de rivier, nu is kwantiteit een issue. Een goedgevulde Maas is niet alleen belangrijk voor de drinkwaterwinning, maar ook cruciaal voor natuurlijke verversing van het rivierwater vanwege verontreiniging en industriële lozingen.
“De droogte is verontrustend”, zegt Maarten van der Ploeg, directeur van RIWA-Maas. “Niet alleen mensen maar ook de industrie en boeren schreeuwen in de zomer om water. Op dat moment begint ons systeem al te kraken. Is er dan een incident, zoals een onbekende verontreiniging, dan komen drinkwaterbedrijven in de problemen.”
Brak grondwater
In 2015 was er zo’n calamiteit met een onbekende industriële stof. Drinkwaterbedrijven moesten hun inname maandenlang staken. Iets vergelijkbaars deed zich vorig najaar in België voor, waar een schip geladen met kunstmest zonk. “Als zoiets in de zomer bij ons zou zijn gebeurd, en we konden lange tijd niet innemen, dan hadden we een serieus probleem”, zegt Drossaert.
Dunea is voor het maken van drinkwater aangewezen op de Maas. Aan de kust is het grondwater brak en daarom ongeschikt voor de bereiding van drinkwater. Dunea onttrok vorig jaar 75,5 miljoen kuub water uit de Maas en verwacht door bevolkingsgroei te groeien naar 92 miljoen kuub water. Alternatieve drinkwaterwinning, zoals via ontzilting of hergebruik is op die schaal niet haalbaar of betaalbaar. En het aanleggen van grotere waterbuffers ligt politiek gevoelig. Drossaert: “Er zijn weinig bestuurders die hier een nieuw meer willen”.
Aankloppen bij een drinkwaterbedrijf in de buurt in geval van een calamiteit is lastig. “Die drinken net zo goed Maaswater”, zegt Drossaert. “Waterschaarste is vorig jaar heel zichtbaar geworden. De droogte maakt ons werk te spannend.”
Niet alleen de Maas is kwetsbaar voor de droogte. Ook de Rijn, bron van drinkwater in onder meer Noord-Holland, had te maken met forse afname van waterafvoer.
Gevaarlijke situatie
Rivierwaterbedrijven aan de Maas trekken nu aan de bel omdat droogtemaatregelen die stroomopwaarts worden genomen hun probleem vergroten. Zo worden in Frankrijk op grote schaal oude sluizen vervangen door nieuwe en staat de wateraanvoer vanuit de Roer, een voor Nederland belangrijke zijrivier in Duitsland, onder druk. Drossaert: “De vraag is wat er voor ons overblijft als iedereen een beetje sleutelt aan de Maas. De afvoer van water neemt af en dat zorgt er bijvoorbeeld voor dat zeewater soms harder landinwaarts stroomt en zorgt voor verzilting. Dat maakt deze situatie gevaarlijk.”
De rivierwaterbedrijven pleiten daarom voor grensoverschrijdend overleg rond de Maas, over waterbeschikbaarheid en -verdeling. Daarover zijn nu amper internationale afspraken. Nederland en Vlaanderen hebben wel een afvoerverdrag gesloten, maar dat heeft weinig waarde als er stroomopwaarts te weinig water overblijft.
Lees ook:
Niet iedereen snapt dat Nederlanders en Belgen het Maaswater drinken
Er zijn internationale afspraken nodig over de verdeling en kwaliteit van het Maaswater, zeggen de drinkwaterbedrijven.
Door de droogte knappen steeds meer waterleidingen
De droogte zorgt ervoor dat waterleidingen vaker breken. Met name Groningen, Drenthe, Limburg, Brabant en Zeeland kampten in de droge zomers van vorig jaar en dit jaar met meer waterleidingbreuken. Dat blijkt uit een rondgang onder de Nederlandse waterbedrijven.
Opinie: Natuurlijker waterbeheer is hard nodig tegen de droogte
Zelfs als het de rest van het jaar non-stop pijpestelen regent, is dat niet genoeg om het grondwaterpeil te normaliseren. Tijd voor een ander waterbeheer, aldus Marc van den Tweel, algemeen directeur Natuurmonumenten.
