Energiebedrijven hopen samen meer te kunnen betekenen voor de Chinese Oeigoeren

Dat de daken voller komen te liggen met zonnepanelen, is goed voor de energietransitie, maar bij de herkomst van die panelen kun je de nodige vraagtekens plaatsen. De meeste komen uit China, waar de overheid de Oeigoerse minderheid onderdrukt en verplicht aan het werk zet. Ook in de zonne-industrie.

Wat kunnen bedrijven daartegen doen? Hoe zorg je dat je panelen niet gemaakt zijn door moderne slaven?

Eerst maar eens contact zoeken met de leveranciers in China om ze over dat onderwerp te ondervragen, dacht het Nederlandse bedrijf Sunrock, dat al 3 miljoen vierkante meter aan Nederlandse bedrijfsdaken vol zonnepanelen heeft gelegd.

Hoe kijk je voorbij de etalage van de Chinese fabrikant?

“Welnee, onze panelen hebben niets te maken met dwangarbeid, krijg je dan te horen. En dat willen ze graag voor je op papier zetten”, zegt Manuella Appiah, manager duurzaamheid van Sunrock. “Maar die verklaring is zo gemaakt. Waar is het bewijs?”

Het is moeilijk om als Nederlands bedrijf voorbij de etalage van de Chinese fabriek te kijken. “Omdat dwangarbeid zo’n gevoelig thema is, zijn ze niet erg transparant”, zegt Appiah.

Samen met de overheid en de vakbonden

Omdat zulke misstanden te groot zijn om alleen op te lossen, doet Sunrock mee aan een nieuw vijfjarig samenwerkingsverband voor de sector hernieuwbare energie. Het initiatief is maandag afgetrapt en moet mensenrechtenschendingen helpen voorkomen.

FNV en CNV, energieleveranciers zoals Eneco en Vattenfall, mensenrechtenorganisaties en de ministeries van buitenlandse zaken en energie en klimaat werken hierbij samen. De Sociaal-Economische Raad faciliteert het.

“Het is prettig om kennis te delen en je mensenrechtenbeleid te kunnen toetsen in gesprek met ngo’s, vakbonden of de overheid”, zegt Appiah.

Mijnbouw is een risicovolle sector

Ook windmolens zijn een lastig verhaal. In 2018 bleek uit een rapport van ActionAid en Somo dat ze via de winning van grondstoffen gelinkt kunnen zijn aan problemen zoals kinderarbeid en milieuvervuiling.

“Veel problemen zitten diep in de keten en zijn moeilijk aan te pakken”, zegt Helene Biström, hoofd wind bij Vattenfall. Het Zweedse bedrijf voert al mensenrechtenbeleid en somt in het eigen duurzaamheidsrapport de risico’s op waarmee het verbonden kan zijn.

Milieuschade dus, maar ook slechte arbeidsomstandigheden of de schending van de rechten van oorspronkelijke bevolkingsgroepen. Verder kan mijnbouw in sommige landen gewapende conflicten financieren.

“We hopen dat de samenwerking ons slagvaardiger maakt”, zegt Biström. Ook richting China. Hoe groter het blok bedrijven is dat druk uitoefent, hoe groter de kans dat het effect heeft.

Een Chinees geitenpaadje

Maar ook samen is het moeilijk om in China het eerlijke verhaal te horen. “Onze indruk is dat China nu bijvoorbeeld een aparte productielijn opzet die níet gelinkt is aan de Oeigoeren”, zegt Appiah van Sunrock. Dat doen ze om geen omzet mis te lopen bij kritische klanten.

Want Amerika heeft bijvoorbeeld al een verbod afgekondigd op zonnepanelen uit de provincie Xinjiang. De ‘besmette’ panelen, waarbij mogelijk wel sprake is van dwangarbeid, gaan dan naar klanten of landen die niet zo moeilijk doen.

“Dat is geen houdbare oplossing”, zegt strategiemanager Michiel Sluimers van Sunrock. Hij wijst op het belang van diplomatieke druk op China. “Wat ook zou helpen is dat er meer zonnepanelen in Europa en de VS worden gemaakt. Nu zijn Europese panelen nog twee keer zo duur als Chinese.” Biström van Vattenfall is het daarmee eens.

Vóór een mensenrechtenwet

De laatste tijd was er veel te doen over een Nederlandse of Europese mensenrechtenwet voor bedrijven. Baggeraar Boskalis was luidkeels tegen zo’n wet, die het bedrijven te moeilijk zou maken.

Maar het nieuwe samenwerkingsverband voor hernieuwbare energie is gebaseerd op dezelfde internationale richtlijnen (van de VN en de Oeso) als zo’n mensenrechtenwet. Het kan dus wel, laten de bedrijven zien.

Vattenfall steunt de komst van een wet die eerlijke handel afdwingt. En ook Sunrock is vóór. Appiah: “Ik ben nu nog een van de weinige duurzaamheidsmanagers in de zonnepanelen-sector. Als andere bedrijven verplicht moeten meedoen, wordt mijn contact met aannemers en leveranciers een stuk gemakkelijker.”

Lees ook:

Ghopur Abey (47) vond eindelijk zijn broer in een database van Oeigoerse gevangenen

Een gelekte database biedt Oeigoeren in het buitenland nieuwe informatie over achtergebleven familie in Chinese strafkampen. Maar informatie alleen is niet genoeg: het is tijd voor actie, vindt de gemeenschap.

Pensioenfondsen nog lang niet zo duurzaam als gehoopt na een convenant van vier jaar

Nederlandse pensioenfondsen tekenden in 2018 een convenant waarmee zij groener en eerlijker zouden investeren. Vier jaar later haalt slechts een klein deel van hen de doelen.