Eendenkroos: het nieuwe maar nog verboden soja
Eendenkroos is het voedsel van de toekomst, gelooft Hans Derksen van ABC Kroos. Maar de weg van vijver naar bord is lang en ingewikkeld. En Brussel moet het ook nog zien zitten.
Kijk, zegt Hans Derksen, terwijl hij een plastic potje ophoudt met wat groen poeder. "Aan het eind van de dag is dit een beetje van de oogst uit 500 kilo nat kroos." Het potje is van het formaat kruidenmix, bekend uit de keuken. Maar deze is gevuld met puur en droog eiwit, gewonnen uit eendenkroos. Het zal onze dis veranderen, verwacht Derksen, directeur van ABC Kroos.
Hij loopt door het lab van zijn bedrijf in Groenlo. Daar staan grote roestvrijstalen apparaten, die niet zouden misstaan bij een doorsnee fabrikant van levensmiddelen. In dit geval gaat er aan de ene kant kroos in uit grote containers. En aan de andere kant komt er eiwitpoeder uit, een procedé waarop Derksen en zijn compagnon Lourens Zwart patent hebben.
"In 2011 zijn we met voorbereidend onderzoek voor ons bedrijf begonnen", zegt Derksen, die toentertijd net als Zwart een eigen adviesbureau had. "Algen waren een hype en wij dachten: laten we daar eiwit uit gaan halen." Een gouden idee, zo leek het, want de huidige productie van eiwit, een noodzakelijke bouwstof voor mens en dier, is allesbehalve duurzaam. De belangrijkste eiwitbronnen, soja en vis, houden verband met grote problemen zoals ontbossing en overbevissing.
"En voor een kilo vlees heb je zo'n vijf kilo plantaardige diervoeding nodig. Zeker nu de wereldbevolking groeit naar 9 miljard mensen in 2050 hoef je niemand uit te leggen dat dat onhoudbaar is."
Proeven
Maar het kweken en vooral verwerken van algen bleek al snel lastiger dan gedacht. "De oogst was niet stabiel en er was geen goed businessmodel van te maken. We moesten daarom zoeken naar andere snelgroeiende aquatische biomassa met veel eiwit."
En toen moest Derksen opeens denken aan proeven die werden gedaan aan de Universiteit Wageningen . "Ik was daar midden jaren negentig directeur van een businessunit van wat nu Food en Biobased Research van Wageningen UR is. De vegaburger, waarvoor plantaardige eiwitten nodig zijn, raakte in die jaren populair en in Wageningen zijn toen diverse potentiële eiwitbronnen onderzocht." Kroos viel daarbij op door het eiwitpercentage. Afhankelijk van de precieze kweekwijze kan dat oplopen tot wel 45 procent.
Tekst loopt door onder afbeelding.
De productie van kroos is bovendien eenvoudig, bedacht het duo zich. "Je kweekt het in bassins. Kroos groeit heel snel, zodat je eigenlijk iedere week kunt oogsten, bijna het hele jaar door." Met één hectare eendenkroos kun je per saldo net zoveel eiwit produceren als met tien hectare soja. Zeker in kassen - waarvan er tegenwoordig veel leegstaan - is die productie tot in detail te controleren.
Het idee was dus geboren. Maar hoe dan verder?
Inderdaad, beaamt Derksen, behalve een plan hadden ze hadden nog niks. "Kroos werd nog nergens gekweekt, we wisten nog niet precies hoe het eiwit eruit te halen, en van een afzetmarkt was geen sprake. Maar we zagen die markt wel voor ons: vegaburgers en vega-sauzen bijvoorbeeld. En als we met voedingsbedrijven spraken, waren ze zeker geïnteresseerd in ons idee."
"Toen zijn we gaan zoeken naar een leegstaande loods, waar we tweedehands laboratoriumapparatuur in plaatsten. En op het erf van een bevriende boer mochten we een bassin aanleggen, om kroos in te kweken." ABC - Aquatische Biomassa Concepten - Kroos was toen een feit.
Tekst loopt door onder afbeelding.
Maar, bleek al snel, ondanks het hoge eiwitpercentage heb je heel veel eendenkroos nodig voor een kilo droge eiwit. "Uit een bassin van 100 vierkante meter kun je per keer een paar kilo kroos oogsten, goed voor 10 à 20 gram eiwit. En dat was wel een probleem. Wil je potentiële klanten verleiden om je product op kwaliteit en toepasbaarheid te onderzoeken, dan moet je al snel met kilo's of tientallen kilo's aankomen. We moesten de productie dus opschalen."
Op dat moment praat je over groot geld. "Tot dan toe staken we vooral eigen geld in ons bedrijf. We kochten bijvoorbeeld voor eigen rekening labapparatuur. Wij bleven allebei ook, naast ons werk voor ABC Kroos, advieswerk doen. Lourens doet dat nog steeds, ik werk nu nog twee dagen per week als lector Biobased Economy bij de hogeschool Van Hall Larenstein."
Van banken heb je in zo'n geval niks te verwachten, zegt Derksen. "Die komen alleen over de brug als je een bewezen product hebt met een degelijk businessplan, voldoende zekerheden en een duidelijke afzetmarkt."
Gelukkig zag de provincie Gelderland wel potentie in de kroosteelt, vooral met het oog op de economische ontwikkeling van de Achterhoek. De provincie regelde ook een Europese regionale subsidie, op voorwaarde dat ABC Kroos zich vanuit Apeldoorn in de Achterhoek vestigde. En zo gebeurde.
"We ontwikkelden, samen met een machinefabriek uit de regio, Colubris, de installatie die je hier ziet. En hier in de regio zitten ook potentiële klanten", zegt Derksen. "Het is nog steeds geen commerciële installatie, daarvoor moeten we echt tonnen eiwit per week gaan produceren en dat lukt niet met de huidige schaal. Maar we hebben wel een grote stap in de goede richting gezet."
Want er is nog een grote horde te nemen - al doet Derksen daar luchtigjes over: de toelating in Europa van eendenkroos als voedingsmiddel geschikt voor menselijke consumptie. Derksen: "De huidige Brusselse regelgeving verbiedt dat." Dat maakt het vooralsnog ook lastig om de broodnodige private financiers aan te trekken, al hebben die wel interesse in zijn bedrijf, zegt Derksen. "Wij leveren dus netjes alle gevraagde dossiers en onderzoeken aan het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen, dat de veiligheid van nieuwe voedingsmiddelen toetst."
"Het kost allemaal tijd, inderdaad. Maar eind 2017, begin 2018 is het echt zo ver. En ondertussen zitten we, zoals de private financiers ons adviseren, volop aan tafel bij onze potentiële klanten."
Liever ‘waterlinzen’ dan ‘eendenkroos’
Iedereen denkt bij de naam ‘eendenkroos’ aan dat explosief groeiende waterplantje. Maar Derksen zelf heeft het liever, ondanks dat zijn bedrijf nog steeds ABC Kroos heet, over waterlinzen. “Zo heette het ook bij ons in de Middeleeuwen, net als tegenwoordig nog steeds in diverse vreemde talen.” Want ‘eendenkroos’ is een ongelukkige naam voor vegetariërs. Een eend is immers taboe in het vegetarische menu, terwijl dat juist de markt is waarop ABC Kroos zich richt.
Ook blijkt uit reacties dat mensen bij ‘kroos’ onwillekeurig aan ‘kroost’ (nazaten) denken. Derksen: “In dat geval zou ABC Kroos dus jonge eendjes verwerken”. Met het oog op de voedselveiligheid is ‘waterlinzen’ ook te verkiezen, vindt hij. “Immers: je moet voorkomen dat mensen kroos uit vervuilde vijvers en sloten gaan halen.”
Uienschillen
Maar hoe kan Derksen in de tussentijd zijn hoofd dan boven water houden? Hij glimlacht, klapt zijn laptop open en laat daarop een reportage zien van Mol Fresh Food in Putten, een bedrijf dat per week honderden tonnen uien verwerkt voor de horeca en de levensmiddelenindustrie.
"Dat bedrijf stortte tot voor kort duizenden tonnen uienschillen per jaar. Daarvoor moest het flink betalen. Maar uienschillen bevatten ook eiwitten. En die eiwitten kunnen wij terugwinnen, dankzij ons procedé."
Dus wordt nu in Putten samen met Mol Fresh Food driftig gebouwd aan een eiwitfabriek. "Het eiwitpercentage van uienschillen is niet zo hoog als dat van kroos, maar de fabriek is wel rendabel."
Waterlinzen-curry
‘Voor een commerciële installatie moeten we echt tonnen eiwit per week gaan produceren’
‘Waterlinzen’ kun je ook zelf kweken én vervolgens eten. ABC Kroos liet daartoe een receptenboekje maken in samenwerking met hogeschool Van Hall Larenstein. Daarin staan onder andere recepten voor salade, soepen, burgers en curry.
Het benodigde kroos kun je van maart tot september uit vijver of sloot halen (‘Kies de plek met beleid; haal het daar waar je geen vervuiling verwacht’). Was het kroos thuis onder de kraan en kweek het in een kweekbakje. Een precieze handleiding staat in het receptenboekje ‘Waterlinzen, heerlijk en gezond’, te bestellen via de website van ABC Kroos.
