Een vogelpoepje aan stikstof? Het kabinet wil er wel van af, maar het kan (nog) niet

De staat van de natuur in Nederland moet eerst substantieel verbeteren. Pas dan ontstaat er ruimte om weer makkelijker vergunningen te kunnen verlenen. Dat benadrukt minister Christianne van der Wal (stikstof en natuur) in een brief aan de Tweede Kamer. Een drempelwaarde – die een klein beetje extra stikstof in de natuur toch mogelijk zou maken – is juridisch niet houdbaar, schrijft ze.

Daarmee reageert Van der Wal op een alternatief plan van BBB en JA21. De twee oppositiepartijen kwamen vorig jaar al met een initiatiefnota om de stikstofimpasse te doorbreken. Dat plan kreeg in maart alsnog behoorlijk wat aandacht, na de enorme overwinning van BBB bij de provinciale verkiezingen. Van der Wal schrijft op lange termijn best aanknopingspunten te zien in het voorstel. Maar juist de route uit de crisis die BBB en JA21 op korte termijn uitstippelen, ziet ze als onbegaanbaar.

Vogelpoepje blijft als drempel

BBB en JA21 pleitten in hun nota onder meer voor een hogere drempelwaarde. Als een ontwikkeling nu zorgt voor zelfs maar een heel klein beetje extra stikstof in een beschermd natuurgebied, dan kan er geen vergunning worden verleend. Die ondergrens ligt daarbij nu op 0,07 gram per hectare per jaar, de allerkleinste hoeveelheid die het stikstofmodel van het RIVM nog kan berekenen. Minder dan een vogelpoepje, schamperen tegenstanders van het stikstofbeleid vaak. BBB en JA21 willen die drempelwaarde verhogen naar 14 gram per hectare per jaar.

Dat is niet zomaar een willekeurig getal. Met een andere redenering is juist die 14 gram namelijk de ondergrens van het model. Een kleinere hoeveelheid is volgens onderzoek van TNO namelijk niet meer te herleiden naar een individueel bedrijf.

In feite redeneert Van der Wal in haar antwoord vanuit de kwaliteit van de natuur, terwijl BBB en JA21 vanuit de ondernemer redeneren. Bij minder dan 14 gram stikstof is hoogst onzeker of een individueel bedrijf wel een aanwijsbaar effect op de natuur heeft. Maar als de grens nu naar die 14 gram zou worden opgehoogd, kan het overgrote deel van de ontwikkelingen die nu stilliggen toch doorgaan. En al die projecten gezamenlijk leiden dan wél tot meer stikstof in de natuur.

‘In het initiatiefvoorstel ontbreekt een stevig pakket aan maatregelen waarmee de verwachte effecten van een hogere ondergrens worden ondervangen’, concludeert Van der Wal. Op termijn wil ze wél toe naar een eenvoudiger systeem, waarbij niet langer elke extra gram op elke hectare minutieus hoeft te worden verantwoord. Maar dat kan pas als de natuur in betere staat is gebracht, schrijft de minister. ‘Pas als de druk op de natuur afneemt, ontstaat meer ruimte om meer activiteiten toe te staan.’

Bredere blik op natuur

Ook in een tweede hoofdpunt uit de BBB-JA21-nota ziet Van der Wal in elk geval op korte termijn weinig heil. Beide partijen stelden ook voor om de zogeheten kritische depositiewaarde (KDW) uit de wet te halen. De KDW staat voor de hoeveelheid stikstof die de natuur maximaal aankan; wordt die waarde overschreden, dan bestaat het risico dat de natuur verslechtert.

De natuurkwaliteit wordt nu vooral aan die KDW afgemeten. Terwijl ook zaken als waterhuishouding en beheer een belangrijke rol spelen. Een werkgroep - met daarin landbouw- en natuurorganisaties - denkt op verzoek van Van der Wal al na over alternatieven voor de KDW, met een bredere blik op de staat van de natuur.

Maar ook met een bredere blik is de natuur op veel plekken in slechte staat, concludeert Van der Wal. Ze wijst er bovendien op dat de juridische patstelling rondom stikstof niet komt doordat de KDW in de wet staat. De impasse is er immers al sinds 2019, de stikstofwet kwam pas twee jaar later.

Lees ook:

Het stikstofprobleem van Rutte IV: het kabinet moet iets, maar kan niets

Het stikstofbeleid moet op de schop, klinkt het sinds de verkiezingswinst van de BoerBurgerBeweging. Zelfs regeringspartners willen ‘niet op dezelfde voet’ verder. Maar welke opties zijn er?