Lieveheersbeestjes op internet kopen, onkruid met een brander te lijf gaan en vaak de planten inspecteren. Het zijn manieren om de tuin bij te houden zonder bestrijdingsmiddelen. Het Centrum voor Landbouw en Milieu keek waar de hobbyist allemaal naar kan grijpen.
Op de knieën met een aardappelmesje het onkruid tussen de steentjes vandaan halen. Het is een onthaastend werkje, prima in deze tijd van veel thuis zijn, maar het gaat wel sneller als er wat chemie op los gelaten wordt. Een tuinier die let op het leven rond dat onkruid zal het niet gauw doen en in de toekomst mag het wellicht ook helemaal niet meer. De Tweede Kamer onderzoekt of het mogelijk is alle bestrijdingsmiddelen voor particulieren te verbieden. Dan moet wel eerst duidelijk zijn, vinden de volksvertegenwoordigers, of de hobbytuinders dan niet overgeleverd raken aan de wildernis of dag en nacht met aardappelmesjes en slakkenvangers in de weer zijn.
Om die vraag te beantwoorden, heeft het ministerie van infrastructuur en milieu laten onderzoeken wat er voor de amateur zoal voorhanden is voor het bestrijden van onkruiden, ziekten en plagen. De bevindingen, van Centrum voor Landbouw en Milieu (CLM), zijn vorige maand gepubliceerd. Het korte antwoord is: ja, het kan zonder chemie, hoewel dat soms een uitdaging is. En – niet onbelangrijk – het is betaalbaar. Maar de onderzoekers gingen niet over één nacht ijs, togen naar tuincentra, bouwmarkten en supermarkten, struinden het internet af en brachten de voor- en nadelen van allerlei methodes in kaart.
Voorkomen is beter dan genezen
De eerste tuinwijsheid is natuurlijk: voorkomen is beter dan genezen. Het ontwerp van de tuin maakt uit. Leg bijvoorbeeld alleen stenen of tegels waar ook daadwerkelijk gelopen wordt. Veel kiemplanten sterven alleen al door de voetstappen af. Vaak vegen of geregeld het grind harken voorkomt ook groene sprieten, net als smalle voegen. In de border voorkomen bodembedekkers ongewenste plantjes. Bijvoorbeeld kattenkruid, maagdenpalm of vrouwenmantel. Houtsnippers of cacaodoppen strooien helpt ook, meteen handig tegen slakken, hoewel cacao een risico voor honden vormt. Stro in de moestuin is daarnaast handig bij aardbeien of courgette, zo komen ze niet op de grond te liggen en rotten ze minder snel weg.
Heeft het onkruid toch toegeslagen dan kan de tuinier naar hulpmiddelen grijpen. Heet water schenken, een voegenkrabber pakken, een onkruidstomer erop loslaten of een brander laten vuren. In handige schema’s laat CLM zien hoe de verschillende methoden eruit rollen. Zoals de prijs, hoeveel vierkante meters er redelijkerwijs mee te doen zijn, of dat onkruid met die diepe penwortel ook geraakt wordt, hoeveel energie het eventuele apparaat verbruikt, of het een beetje snel gaat en of de hobbytuinder, het milieu of de tuin zelf risico’s loopt. Dat alles in handige schema’s met rode, oranje en groene blokken. Conclusie voor de onkruidbestrijding: dat kan goed en betaalbaar zonder chemie.
Het bestrijden van plagen is al een wat ingewikkelder opgave. Wat te doen met bladluis, mier en slak? Ook hier is preventie weer de eerste actie die de tuinier kan ondernemen. Zet planten op de juiste plaats, dan blijven ze weerbaar. Rommelhoekjes en vogelhuisjes lokken de natuurlijke bestrijders van plaagdieren. Sommige van hen vinden ui en brandnetel erg vies en blijven dan maar uit de buurt. Een strategisch geplaatste rozemarijn wil ook nog weleens helpen. Het strooien van gesteentemeel kan bladluizen, rupsen of buxusmotten weren.
Wisselen van gewas
Voor de moestuinier werkt het om af en toe wisselen van gewas. Door jaar in, jaar uit hetzelfde te planten op hetzelfde stukje grond, krijgen plaagorganismen de kans zich te vestigen. Een combinatie doet soms ook wonderen. Ui naast wortel schrikt de gevreesde wortelvlieg af.
Slaat de plaag toch toe, dan is er eerst nog de onthaastende aanpak om de aangetaste delen van de plant weg te halen. Daarvoor is wel vaak een rondje door de tuin nodig, arbeidsintensief dus. En zijn er niet genoeg natuurlijke vijanden in de buurt, dan zijn op internet aaltjes, gaasvliegen en lieveheersbeestjes te koop. Dan moet de tuinier zich er wel even in verdiepen hoe die het beste uit te zetten zijn. Maar met de bereidheid om enige kennis te vergaren, is plaagbestrijding zonder chemische middelen heel goed mogelijk, concludeert CLM.
De grootste uitdaging vormen de plantenziektes, zoals schimmels, bacteriën en virussen. Hier is voorkomen nog belangrijker, stellen de onderzoekers. Voor schimmels geldt bijvoorbeeld dat ze gedijen op vocht. Geef ’s ochtends water in plaats van ’s avonds, dan krijgen ze minder kans. En hoe vitaler de plant, hoe minder vatbaar die is voor ziektes. Op de goede plek en met de juiste bemesting blijft die gezonder. Ook tegen ziekten is wisseling van teelt een remedie. Houd het gewas ook open en luchtig. Moet er toch iets op gespoten, dan helpen natuurlijke extracten van ui en brandnetel tegen verschillende soorten schimmels.
Ga naar een tuincentrum
Als de tuinier toch naar de chemie grijpt, dan staan 175 goedgekeurde middelen ter beschikking. Ook die vereisen kennis, het is noodzakelijk de gebruiksaanwijzing goed te lezen om de risico’s zo klein mogelijk te houden. De consument moet zich niet laten misleiden door termen als ‘bio’ of ‘natuurlijk’, dat zijn marketingmerken zonder inhoud. Lastig, want zo is een middel met een laag risico, zoals ijzerfosfaat tegen slakken, moeilijk te onderscheiden van een middel met meer potentieel schadelijke werking.
Hoewel CLM geen uitspraak doet of een verbod op bestrijdingsmiddelen voor particulieren wenselijk is, blijkt uit het onderzoek dat er genoeg mogelijkheden zijn om duurzaam te tuinieren. Wil de tuinier iets weten, dan is die wel het beste af in een tuincentrum. Bouwwinkels en supermarkten geven te weinig informatie over alle methodes. Goede voorlichting zou verplicht moeten worden, beveelt CLM aan.
Lees het volledige CLM-rapport op www.clm.nl/publicatie/186/18
Lees ook:
Groene Gids: Voor een tiny house heb je een lange adem nodig
Het loopt nog geen storm op de markt voor vrijstaande minihuisjes. Hoe realiseerbaar is zo’n duurzaam en betaalbaar alternatief voor een koophuis?
De rubriek ‘Groene Gids’ beantwoordt praktische vragen over milieubewust(er) leven. Heeft u een praktische vraag over milieubewust(er) leven? Mail naar: groenegids@trouw.nl.
