Een milieuvriendelijke boterham? Koop vers ingevroren brood

In Nederland wordt wekelijks ongeveer vier miljoen kilo brood verspild. Om dat tegen te gaan, verkoopt een supermarkt in Wageningen aan het einde van de dag alleen nog maar ingevroren brood.

Wat is er verser dan vers brood? Vers ingevroren brood, zegt Pieter Goudswaard van MVO Nederland, mede-initiatiefnemer en begeleider van een test in Wageningen. Daar verkoopt een supermarkt aan het einde van de dag alleen nog maar ingevroren brood. “Het komt uit de oven en wordt direct ingevroren. Bij ontdooien is het altijd verser dan brood dat is afgekoeld en een dag in het schap heeft gelegen.”

Aangezien zo’n 70 procent van de mensen die brood kopen het thuis meteen schijnt in te vriezen, is het een kleine stap om het ingevroren te verkopen. Daarmee kunnen supermarkten hun retourstromen aanzienlijk terugdringen. “We zijn er de afgelopen decennia aan gewend geraakt dat er aan het einde van de dag vers brood in de supermarkt ligt”, zegt Goudswaard. “Mensen realiseren zich vaak niet dat het brood dat niet wordt verkocht, retour gaat en tot veevoer wordt verwerkt.”

Varkenstroggen en kippenrennen

Elke week belandt er op deze manier zo’n twee miljoen kilo dagvers brood in varkenstroggen en kippenrennen, al zijn paneermeel en beschuit ook een optie. De andere twee miljoen kilo wordt door consumenten weggegooid. Sinds december wordt in de Jumbo-­supermarkt van Georges Verberne in Wageningen geëxperimenteerd met de verkoop van vers ingevroren brood. Verberne haalde eerder het nieuws door een ‘Verspilling is Verrukkelijk’- schap in zijn winkel op te nemen, met producten die voedselverspilling tegengaan.

De eerste fase van de proef is goed verlopen, vertelt Goudswaard. “Mensen vinden het een logische stap om ingevroren brood te verkopen. Uit de interviews bleek dat een kleine groep het jammer vond dat er ’s avonds geen brood meer is, omdat ze het gelijk willen opeten of zelf nooit brood invriezen.” In de tweede fase van de proef is het de bedoeling om ’s avonds ook echt een leeg schap te hebben. Dat vraagt ander bestelgedrag van het personeel.

“Supermarkten kopen zo’n 5 tot 15 procent meer brood in dan ze verkopen”, zegt Goudswaard. “Overproductie zit ingebouwd in de keten. Het kost een supermarkt meer om een brood van twee euro niet te verkopen omdat het aan het eind van de dag is uitverkocht dan om te veel brood in te kopen en de restanten voor een paar cent per kilo door te verkopen als veevoer.”

Schapruimte

Toine Timmermans, programmamanager duurzame voedselketens aan de Wageningen University and Research en betrokken bij de proef, loopt naar eigen zeggen al tien jaar bij supermarkten te leuren met de verkoop van ingevroren brood. “Een groot bezwaar van supermarkten was altijd dat het schapruimte kost. Je voegt ruimte aan een schap toe zonder meer te verkopen. Ik ben heel blij dat het nu wel gebeurt.” De eerste resultaten stemmen hem tevreden. “De supermarkt in Wageningen is met veel studenten als klant niet een typische locatie. Studenten vriezen nauwelijks in, in tegenstelling tot ouderen en gezinnen. Als het hier lukt, schat ik de kansen voor andere supermarkten goed in.”

Ernst Woltering, hoogleraar productfysiologie en kwaliteit aan de universiteit van Wageningen, vraagt zich af of het bevroren brood onderweg naar huis niet al ontdooit. “De keten van bakkerij naar winkel moet dan ook op -20 graden. Supermarkten zouden het overgebleven brood ’s avonds ook kunnen invriezen en de volgende dag weer ontdooien. Verse vis is soms ook bevroren vis die ontdooid is.”

“Het bevriezen en ontdooien van brood en dat dan vervolgens als vers verkopen, mag niet”, zegt Anne Lutgerink, woordvoerder bij het Voedingscentrum. “Vers brood moet dezelfde dag nog verkocht worden.”

Het Voedingscentrum raadt consumenten ook aan om brood in te vriezen om verspilling tegen te gaan. “Het handige van vers ingevroren brood is dat je kunt ontdooien wat je nodig hebt,” zegt Lutgerink. “Ontdooid brood wordt wel eerder oud, als je het daarna weer buiten de vriezer bewaart.”

7,3 kilo brood

Volgens Timmermans is er geen aparte keten nodig voor de koeling. “Het brood gaat in dezelfde vrachtwagens waar vlees, vis en diepvriesproducten in gaan. Het invriezen en bevroren houden van brood kost energie, maar die weegt niet op tegen de verspilling. Bovendien zit er relatief veel lucht in brood, waardoor het makkelijk bevriest. Dat is anders voor producten met veel water.”

Lutgerink bevestigt dat invriezen beter is dan weggooien of retour sturen. “Jaarlijks wordt ongeveer 7,3 kilo brood en deegwaren per persoon verspild, vergelijkbaar met 10,6 kilo CO2-uitstoot. Een zuinige vriezer stoot jaarlijks zo’n 7,6 kilo CO2 uit, waar je ook nog andere etenswaren in bewaart.”

Goudswaard ziet op termijn nog een ander voordeel van vers ingevroren brood. “De prijs van veevoer is nu kunstmatig laag doordat reststromen zoals brood ver onder de kostprijs als veevoeringrediënt worden doorverkocht. Als supermarkten minder overhouden, wordt de prijs van veevoer – en dus ook van vlees – realistischer.” Dan is het alleen nog zaak het gekochte brood uit de vuilnisbak te houden. De helft van de 600.000 tot 700.000 broden die dagelijks te veel worden gebakken, worden immers weggegooid door consumenten.

In de serie Groene Claim worden als duurzaam aangeprezen producten kritisch bekeken.