Een groep EU-landen, waaronder Nederland, wil Pfas straks helemaal verbieden. Wat betekent dat?

Pfas, een groep schadelijke stoffen, moeten vanaf 2025 als geheel verboden zijn in de Europese Unie. Dat stellen vijf lidstaten onder aanvoering van Nederland. Momenteel kunnen bedrijven beperkingen nog omzeilen.

Of het tot een Europees verbod op Pfas komt is nog de vraag. Maar het voorstel dat Nederland, Duitsland, Denemarken, Noorwegen en Zweden dinsdag in Brussel hebben gepresenteerd is baanbrekend. Het gaat uit van een verbod van 10.000 chemische verbindingen als groep en niet per individuele stof.

Als de Europese Commissie het voorstel overneemt, is het maken, verkopen en gebruiken van Pfas (per- en polyfluoralkylstoffen) vanaf 2025 in de hele Europese Unie verboden. Bedrijven krijgen anderhalf tot twaalf jaar de tijd om alternatieven te zoeken. Maar of het zover komt, hangt af van een ingewikkeld traject langs Europese inspraak en politiek.

Nederland en Duitsland zetten drie jaar geleden de eerste stappen voor een soort initiatief-wetsvoorstel, al kent de EU dat middel niet. Nu is de wetenschappelijke onderbouwing, opgesteld door het RIVM en zusterorganisaties in de vier andere landen, gepubliceerd door het Europees Agentschap voor Chemische Stoffen (ECHA). Dat begint in maart met een inhoudelijke toets. Daarna volgt het politieke proces dat zou moeten uitmonden in een voorstel van de Commissie, waar Europees Parlement en de EU-lidstaten dan over beslissen.

Zonnepanelen en windturbines

Pfas is de verzamelnaam voor een aantal door de mens gemaakte chemische stoffen, die water- en vuilafstotend zijn, zoals de teflon antiaanbaklaag in pannen, de film over een regenjas en het schuim in een brandblusser. Ze zitten in allerlei producten, zoals huishoudelijke artikelen, cosmetica, mobiele telefoons, zonnepanelen, windturbines en medische hulpmiddelen.

Ze hebben de bijnaam ‘eeuwige chemicaliën’ omdat ze nauwelijks afbreekbaar zijn en zich ophopen in het milieu. In oktober waarschuwde het RIVM voor te grote hoeveelheden Pfas in kraanwater, al benadrukte het instituut dat het water nog wel veilig is. Ook zijn er aanwijzingen dat diverse stoffen kankerverwekkend zijn en een risico vormen voor de gezondheid van mens en dier.

Gatenkaas van uitzonderingen

Door de stoffen als groep te verbieden, willen de vijf landen voorkomen dat bedrijven de ene schadelijke stof door de andere vervangen als er alleen een individueel verbod komt, zonder hun productie te veranderen. Zo verving Chemours in Dordrecht de in 2018 verboden stof Pfoa door zogeheten GenX-stoffen, die net zo slecht afbreken. In het voorstel moeten bedrijven op zoek naar milieuvriendelijke alternatieven.

Namens meer dan honderd organisaties riep Stichting Tegengif vorige week staatssecretaris Vivianne Heijnen (infrastructuur en waterstaat) op tot een verbod op ‘forever chemicals’. Heijnen stuurde het initiatiefvoorstel dinsdag dan ook meteen naar de Tweede Kamer. ‘Mijn inzet is om straks in één klap een einde te maken aan de opmars van Pfas in onze leefomgeving. Dat is belangrijk voor onze gezondheid, die van toekomstige generaties en een schoner milieu’, schrijft de staatssecretaris.

In Brussel uitte GroenLinks meteen kritiek: het uitbannen van Pfas zou niet snel genoeg gaan. Bovendien zijn gewasbeschermingsmiddelen, biociden en geneesmiddelen in het voorstel uitgezonderd, omdat die een eigen Europese beoordeling kennen. GroenLinks waarschuwt: het voorstel zal leiden tot ‘een gatenkaas van uitzonderingen’.

Lees ook:

Ook via het drinkwater krijgen we het giftige Pfas binnen

De hoeveelheid Pfas in het drinkwater moet omlaag. Ook via allerlei andere routes krijgen mensen de hardnekkige chemische stoffen binnen die het immuunsysteem aantasten.

We krijgen te veel chemicaliën binnen en daar kunnen we weinig aan doen

Via voedsel en drinkwater krijgen mensen in Nederland te veel Pfas binnen. Maatregelen hebben pas op de lange termijn effect omdat deze chemicaliën bijna overal in zitten, hardnekkig zijn en zich makkelijk verspreiden.