Een groene tuin vol variatie: daar heb je een gezonde bodem voor nodig

Een tuin vol kleurrijke bloemen en zoemende bijen, die komt er niet zomaar. Pas als het krioelt van beestjes, wormen en micro-organismen in de tuinbodem, kan het bloeien en groeien beginnen.

Uitkomende bloemknoppen, groenkleurende twijgen en nestelende vogels: de lente staat voor de deur. Om thuis een bloeiende voorjaarsoase te creëren, is het planten van bollen en het strooien van zaden niet voldoende: je bodem moet leven. Dat stellen bodemkundige Anne Marie van Dam en tuincoach Caroline de Vlaam in hun boek Leve de bodem! Een gezonde basis voor elke tuin.

Wie een tuin heeft, kan volgens deze auteurs elk moment beginnen – ook nu – met die leefbaar te maken voor planten, insecten en micro-organismen. De eerste stap is het verkennen van de bodem. Door een ondiep gat te graven, wordt de staat van de grond duidelijk. Veel wormen? Dat is een indicatie voor een voedingsrijke bodem met veel leven. Een droge zandgrond zonder insecten is minder vruchtbaar, maar zolang er geen oever- of moerasplanten worden geplant, hoeft dat niet direct een probleem te vormen. Het soort bodem – nat, droog, klei, veen, zand – is volgens Van Dam het uitgangspunt voor de plantkeuze. “De mooiste, gezondste, tuinen sluiten aan bij het landschap. En het landschap wordt bepaald door de bodem.”

Het plaatsen van planten op basis van de standplaats van zon en schaduw is ook belangrijk, maar niet bepalend. Als de grond niet geschikt is, kunnen de weersomstandigheden nog zo gunstig zijn, maar zullen bepaalde planten niet goed groeien. Volgens De Vlaam verkijken veel mensen zich daarop bij het inrichten van hun tuin. Voor een groene tuin vol variatie, vormt de bodem écht de basis.

Grond vochtig houden

Een gezonde bodem begint bij vochtigheid. Door gebrek aan water drogen plantenwortels uit en kunnen micro-organismen, schimmels, kleine insecten en wormen niet goed leven. Om verdamping van grondwater tegen te gaan, is mulchen een optie: de bodem bedekken met vers tuinmateriaal, zoals gewied onkruid, bladeren en takken. Mocht je dat nog niet gedaan hebben, is het volgens De Vlaam handig om hier vandaag nog mee te beginnen: april is namelijk een droge maand. Al het vocht dat nu in de grond wordt opgeslagen, kan dan nuttig zijn.

Hoe lang de mulch blijft liggen, hangt af van de samenstelling en het weer. Vers onkruid is na een maand vol regen zo verteert, terwijl takjes in droge periodes maanden kunnen blijven liggen.

Een andere manier om de bodem gezond te houden is composteren: je tuinresten verwerken en hergebruiken. De organische stof van de compost werkt bij zandgronden als een soort spons die het water langer vasthoudt. Bij kleigronden zorgt compost voor een korrelige en luchtige structuur: goed voor het bodemleven en de drainage.

Gif

Waar je volgens Van Dam ook rekening mee moet houden zijn de gif- en kalkgehaltes in de grond. Op de site van het bodemloket staat een kaart met gepubliceerde bodemonderzoeken. Hier kun je zien of er in jouw buurt bodemonderzoek is gedaan. Is dat niet het geval, kan je zelf een monster afnemen en naar een lab sturen. Dat kan bijvoorbeeld bij de Bodemkundige Dienst van België en kost rond de 300 euro, vertelt Van Dam. Mocht de bodem te veel gif bevatten, dan is het belangrijk om hier geen eetbare planten op te verbouwen, of alleen in verhoogde bakken met aangevoerde schone grond. Een siertuin kan dan meestal nog wel in de volle grond.

Daarnaast kunnen hoge kalkgehaltes het voor een aantal planten onmogelijk maken om te groeien, zoals de heide of de blauwe bes. Dit kun je checken door een eetlepel tuingrond in een glas te doen en laagje azijn toe te voegen. Als het goedje hoorbaar begint te bruisen, betekent het dat de grond kalk bevat. Als je ecologisch wilt tuinieren moet je planten kiezen die daar tegen kunnen, vertelt Van Dam. “Dat zijn er gelukkig een hoop. Denk aan keukenkruiden als rozemarijn, marjolein en tijm.”

Verstoring ecosysteem

De meeste bodemorganismen leven in de zuurstofrijke bovenste tien centimeter van de tuinbodem. Zij voorzien de planten van voedingsstoffen en maken het mogelijk dat plantenwortels goed kunnen groeien. Daarom raden Van Dam en De Vlaam spitten af: hierbij wordt de bovenste 25 centimeter van de grond omgedraaid. “Wanneer dat gebeurt, ruïneer je de woning van alle micro-organismen, schimmels en insecten. Je bent continu bezig met verstoren”, zegt De Vlaam. Kwalijk, want een gezonde bodem trekt weer nieuw leven aan. “Misschien een egeltje, soms kikkers, padden en zeker vogels. Zij lusten slakken, wormen en andere kleine beestjes en poepen vervolgens weer op de grond. Omdat alles elkaar in balans houdt, beïnvloedt een verstoring van het bodemvoedselweb het hele ecosysteem in de tuin.”

Anne Marie van Dam, Caroline de Vlaam
Leve de bodem! Een gezonde basis voor elke tuin
KNNV Uitgeverij
216 blz. €24,95

Lees ook:

Een to-dolijst voor de tuin

Van terracotta potten schrobben tot zaden uitzoeken en bestellen: er zijn genoeg klusjes in de tuin die je uitstekend in de winter kan verrichten