Een ‘dramatische’ afname van zoetwatervissen door dammen, stuwen, sluizen en vervuiling

Het gaat erg slecht met trekvissen als zalm, steur, paling en ook stekelbaars. Door dammen, stuwen en sluizen in rivieren kunnen ze hun paai- en voedselgebieden niet bereiken. Ook vervuiling vormt nog steeds een belangrijke bedreiging. Wereldwijd is in vijftig jaar tijd driekwart van de migrerende zoetwatervissen verdwenen, in Europa zelfs 93 procent, zo blijkt uit onderzoek dat de World Fish Migration Foundation (WFMF), het Wereld Natuur Fonds (WNF) en de Internationale Unie voor Natuurconservatie (IUCN) deze week naar buiten brachten.

“Het is nog erger dan we dachten”, zucht directeur Arjan Berkhuysen van de in Groningen gevestigde WFMF. “Een dramatische afname, daar schrik je van”, zegt Irma Melse, zoetwateradviseur van WNF. Ze weten allebei dat het al lang slecht gaat met de trekvissen. En ze weten ook wat de belangrijkste oorzaak is: te veel obstakels. Meer dan een miljoen zijn er in Europa. En daarvan kunnen er zeker honderdduizend weg, stelt Berkhuysen.

Zwemroutes vol barrières

De Nederlandse delta is voor veel trekvissen de toegangspoort naar Europa, van hieruit zwemmen ze stroomopwaarts. Maar Nederland heeft de zwemroutes vol gelegd met barrières, die zorgen voor veiligheid of bruikbare vaarwegen. Vispassages moeten voor doorstroming zorgen, maar in april bleek uit onderzoek van Arcadis dat de meeste vispassages niet of onvoldoende werken, veelal door gebrekkig onderhoud of verkeerde aanleg.

De toegangspoort staat sinds kort weer op een kiertje, in het Haringvliet en in de Afsluitdijk. Maar de Haringvlietsluis gaat zo’n drie maanden per jaar toch weer dicht voor de inname van zoet water voor de landbouw, industrie en drinkwaterwinning. “Om verzilting te voorkomen als bij laagwater door droogte te veel zout water binnenstroomt”, legt Melse uit. WNF pleit ervoor de zoetwaterinnamepunten van de kust meer naar het oosten te verplaatsen. “Vissen hebben tijd nodig om te wennen aan de overgang van zout naar zoet water”, zegt Melse. “Als dan intussen de poort dicht zit, kunnen ze zomaar een jaar van voortplanting missen.” Ook de visserijvrije zone in het Haringvliet is voor het WNF pas een eerste stap.

Veel obstakels hebben geen functie meer

Herstel van vismigratie in Europa was in 2000 al een van de doelstellingen van de Kaderrichtlijn Water en volgens de nieuwe biodiversiteitstrategie van de Europese Unie moet voor 2030 minstens 25.000 kilometer rivier weer vrij stromend worden gemaakt. Maar nog altijd liggen er obstakels, waarvan er veel niet meer nodig zijn, bijvoorbeeld omdat een gemaal niet meer wordt gebruikt of een stuwmeer inmiddels overbodig is. In het project Amber, waaraan WFMF en WNF deelnemen, zijn 630.000 obstakels in kaart gebracht. Onderzoekers wandelden langs 2700 kilometer rivier en stelden vast dat er in de werkelijkheid waarschijnlijk 1,2 miljoen obstakels zijn en dat minstens 10 procent daarvan geen functie meer heeft.

“Met de Dam Removal Coalitie proberen we sinds een paar jaar ongebruikte obstakels te verwijderen”, zegt Berkhuysen. “Daar komen meer fondsen voor en het werkt heel aanstekelijk. Natuurherstel gaat ongelooflijk snel als een dam wordt weggehaald. Soms krijgen we al binnen enkele dagen meldingen van vis die terugkeert.” De WFMF brengt ook samen met IUCN en de universiteit van Cambridge de belangrijkste mondiale zwemroutes van vissen in kaart, zodat ze kunnen worden beschermd. “We willen een Global Swimway Network net zoals er een Global Flyway Network is voor vogels.”

Lees ook:

Ecoloog: Laat zalm, paling en andere vissen weer vrij voortbewegen

In Europa en dus ook in Nederland houden tienduizenden sluizen, dammen en andere obstakels stroomopwaarts zwemmende vissen onnodig tegen. Snel slopen die handel, zeggen Nederlandse onderzoekers.

Milieuclubs vragen om een visserijverbod bij de Haringvlietdam

Nederland moet snel een veel ruimere visserijvrije zone instellen rond de Haringvlietdam. Daar roepen natuurorganisaties toe op.

Deze slimme lift helpt vissen stuwen, gemalen en sluizen door

Vissen die trekken naar hogere gebieden worden binnenkort over barrières geholpen door een computergestuurde vislift. De uitvinding helpt niet alleen vissen, maar geeft ook waterschappen belangrijke informatie voor het waterbeheer.