Een CO2-prijs betalen? Vooral de scheepvaart schrikt wakker

De scheepvaart is de Houdini van het klimaat. Altijd als er maatregelen werden bedacht om de uitstoot van broeikasgas (CO₂) te verlagen, ontsnapte de sector eraan. Ondertussen bleef de vrijstelling van accijns op de brandstof die schepen verstoken in stand. Dat kan zo niet langer, betoogde Eurocommissaris Timmermans woensdag, toen hij zijn lijvige pakket presenteerde waarmee de Europese Unie in 2030 op koers moet liggen om het ‘Parijs-akkoord’ te halen.

Schepen gaan in Europa een prijs betalen voor elke ton CO₂ die ze uitstoten, wil Timmermans. De incassorekening heeft Europa al klaar: het emissiehandelssysteem ETS. Over vijf jaar wordt de factuur verstuurd en wordt er belasting op brandstof geheven. Wat voor de scheepvaart geldt, geldt voor de luchtvaart, maar die krijgt langer respijt. En ‘vliegschaamte’ raakte al bekend, maar vaarschaamte?

Niet langer meer onder de radar

“Dit lijkt een omslagpunt”, zegt Jasper Faber, specialist duurzaam transport van het klimaatadviesbureau CE Delft. “Jarenlang gebeurde er niets, als het om duurzame wetgeving voor de scheepvaart gaat.” Dat is vreemd te noemen, zegt Faber, omdat de sector met zijn zware motoren een grote CO₂-footprint heeft.

Wel kan hij het uitblijven van klimaatmaatregelen in de maritieme sector verklaren. “Rond 2015 werd scheepvaart, door de sector zelf en door een deel van de politiek, als oplossing voor het klimaatprobleem gezien.” Varen, dat klinkt toch veel groener dan vliegen. Toen in 2018 berekend werd dat de CO₂-impact van schepen 4 procent van alle Europese uitstoot is, kantelde dat beeld. “Schepen moesten hun werkelijke uitstoot daarna blijven registreren. Kortom, de sector bleef niet langer meer onder de radar.”

Toch slaagde de internationale scheepvaartkoepel IMO erin om niet vastgeketend te worden aan klimaatbeleid. We maken onze eigen milieuregels wel, opperde ze. Met succes. De sector stelde zichzelf CO₂-langetermijndoelen. Dat Timmermans deze hang naar zelfregulering nu aan de kant schuift, is even wennen voor Europese rederijen.

Kan de luchtvaartsector verder uitdijen?

Ook voor het Europese vliegverkeer kondigt de Europese Commissie een CO₂-prijs aan, net als een kerosinebelasting. Maar de luchtvaart, die vanwege vliegvakanties en zakenreizen zichtbaarder is dan schepen op afgelegen wateren, weet al langer dat er klimaatregels aankomen. EU-lidstaten als Nederland experimenteerden al met een eigen CO₂-prijs voor vliegkilometers. Krimp van vliegverkeer staat op de politieke agenda, of in elk geval de vraag: kan de luchtvaartsector wel verder uitdijen?

De Koninklijke Vereniging van Nederlandse Reders (KNVR) slaat geen noodkreten over Timmermans’ aankondigingen. Duidelijk is wel dat de rederijen, samen met Europese collega’s, zorgen hebben. De brandstofkosten kunnen 30 tot 50 procent stijgen door het klimaatpakket uit Brussel, schat de KNVR. Die kosten moeten volgens de branche wel eerlijk worden verspreid, over de hele keten van scheepvaart. Ook zou gewaakt moeten worden voor schepen die om de Europese ‘klimaatzone’ gaan heenvaren, zodat het milieu er alleen maar nadeel ondervindt.

Een vergelijkbare waarschuwing klinkt vanuit de luchtvaart. Wanneer Timmermans en zijn team de CO₂ -prijs op Europese vluchten onzorgvuldig zou uitwerken, dan vliegen mensen liever naar een bestemming buiten de EU, zeggen vliegbedrijven. Volgens milieuorganisaties zijn deze waarschuwingen en oproepen tot een ‘gelijk speelveld’ slechts goocheltrucs om stringent klimaatbeleid alsnog langer af te wenden.

Lees ook:

Waarom de Europese klimaatplannen de formatie kunnen vereenvoudigen

De Green Deal wordt in Den Haag als ‘historisch’ onthaald. Maar over de invulling zal nog genoeg gestreden worden, te beginnen tijdens de formatie.

Ook de scheepvaart heeft nu een internationaal klimaatplan

Er kwam in 2018, vanuit de koepel IMO, eindelijk een officieel plan voor minder CO₂-uitstoot door grote schepen in de wereld. Opmerkelijk: het doel was niet in lijn met het klimaatakkoord van Parijs.