Een alternatief stikstofplan: maximum aantal dieren per hectare

“Er gaat veel geld over de balk en de intensieve landbouw gaat gewoon door. De kans dat de uitstoot van stikstof voldoende daalt om de natuur te verbeteren is klein”, zegt Johan Sliggers over de plannen die voormalig minister Johan Remkes bij het kabinet op tafel legde.

Sliggers werkte 33 jaar als milieuambtenaar en was daarvan twintig jaar als themacoördinator Verzuring verantwoordelijk voor luchtverontreiniging. Hij onderhandelde in Brussel en Genève over onder meer stikstofoxiden en ammoniak. Sinds 2018 is hij met pensioen.

Donderdag praat de Tweede Kamer over stikstof en Sliggers meent dat de politiek de aanpak van de stikstofcrisis moet vereenvoudigen. Remkes en het kabinet willen 500 tot 600 piekbelasters uitkopen, een groter deel van de landbouwgrond extensief gebruiken (minder koeien per hectare), subsidie geven voor innovatie zodat boeren intensief kunnen blijven werken en ze willen bedrijven verplaatsen naar plekken waar de natuur minder last heeft van hun stikstofuitstoot.

Alternatief plan

Sliggers heeft een alternatief plan en schreef daar een paar weken geleden over in het Tijdschrift Milieu. Hij wil een ‘veedichtheidsnorm’, een maximum aantal dieren per hectare. Voor de intensieve veehouderij betekent dat extensiveren. De norm geldt overigens wat hem betreft ook voor varkens en kippen. De officiële term is GrootVee Eenheid (GVE).

Een GVE staat voor één koe, vijf varkens of 150 kippen. Wanneer je in Nederland alle dieren, uitgedrukt in GVE, deelt door alle landbouwgrond kom je op een ‘veedichtheid’ van 3,8 GVE per hectare. Sliggers wil dit terugbrengen naar 2,3 GVE. “Het is uitvoerbaar en effectief”, zegt hij. “De stikstofuitstoot daalt met 50 procent.”

Behalve minder koeien, wil Sliggers via een heffing het gebruik van soja in het krachtvoer beperken. Dit is een belangrijke bron voor stikstof. “Kijk naar de voorkant van de koe in plaats van de achterkant. Wat je er niet in stopt, komt er ook niet uit.”

‘Plan Remkes is economisch onverstandig’

De voormalig milieu-ambtenaar Sliggers vindt het idee van Remkes om ruimte te blijven bieden aan de intensieve landbouw slecht voor de natuur en economisch onverstandig. Het kost veel geld en in het buitenland kunnen boeren met goedkopere grond en arbeid tegen lagere kosten produceren, stelt hij.

Verder betoogt hij dat ‘boeren niet uitgekocht willen worden’. Zij gaan zich verzetten, verwacht hij. Voor het verplaatsen van hun bedrijf zijn boeren in het algemeen ook niet te porren. “Er zijn maar weinig boeren die de grond waar generaties hebben gewerkt willen verlaten en de vraag is waar ze naartoe kunnen.”

Zijn plan zal ook niet populair zijn, geeft Sliggers toe. “Welk plan is dat wel? Het schept in ieder geval duidelijkheid en is handhaafbaar. Daarnaast zijn er ook geen metingen of berekeningen meer nodig van emissies of deposities. De boeren weten: dit is het en niks anders. Ze moeten in hun nieuwe bestaan wel op weg worden geholpen naar duurzaam produceren, ook financieel. Want de overheid heeft de afgelopen decennia de ontwikkeling van de landbouw op zijn beloop gelaten.”

Lof en kritiek

Jan Willem Erisman, hoogleraar duurzaamheid en milieu, heeft lof en kritiek. “Het is goed om uit te gaan van het aantal koeien per hectare. Daarnaast biedt het idee van Sliggers mogelijkheden om de kringloop van voer en mest op een boerderij te sluiten, met name omdat hij een heffing wil invoeren voor kunstmest en soja.”

Maar één koeien-quotum voor heel Nederland is te simpel, zegt hij. “Ten eerste denk ik dat 2,3 koeien per hectare nog vrij hoog is. Zakt daarmee de uitstoot van stikstof voldoende? Verder is er toch diversiteit nodig per regio. In de ene streek is, vanwege de natuur daar, meer reductie nodig dan in de andere.”

Boeren zitten inderdaad te wachten op duidelijkheid, geeft Erisman aan. Boeren moeten daarom zo snel mogelijk weten met hoeveel procent de uitstoot van stikstof omlaag moet en hoe dat is te combineren met een goed inkomen. “De stikstofreductie kan per locatie verschillen. Er was veel kritiek op de kaart van Nederland van minister Van der Wal waarop deze percentages al waren ingevuld. Maar dit type kaart zal toch weer op tafel moeten komen.”

De provincies die er met de boeren en natuurorganisaties moeten uitkomen in de gebiedsplannen, hebben nodig dat het kabinet veel meer duidelijkheid biedt over hoe boeren straks een inkomen kunnen verdienen, zegt Erisman. Daarbij moeten onder meer coöperaties als FrieslandCampina en supermarkten worden ingeschakeld, meent hij. “Remkes zegt er wel iets over, maar ik had meer verwacht.”

Erisman verwijst naar het rapport Toekomst zoekt boer van Regie op Ruimte van augustus waarin voorstellen gedaan. “Eén manier om boeren de mogelijkheid te geven meer geld te verdienen is de markt voor duurzame producten te vergroten. Een andere manier is boeren belonen voor ecosysteemdiensten, zoals het aanleggen van heggen, de uitstoot van kooldioxide verminderen en biodiversiteit creëren.”

Lees ook:

Het uitkopen van grote uitstoters hoeft van het kabinet niet per se binnen een jaar

Het kabinet vijlt de scherpste kantjes van het stikstofadvies van Johan Remkes af. Het uitkopen van de ‘piekbelasters’ mag wat langer duren, en liefst op basis van vrijwilligheid.