Edgar van Kampen zou een fraudeur zijn en moet 100.000 euro terugbetalen aan UWV. Wat vindt de rechter?

Het leven van Edgar van Kampen staat op z’n kop: hij moet een ton terugbetalen aan het UWV. Ook hangt hem aangifte van fraude boven het hoofd. Kan het UWV hem daarvan betichten? De rechter geeft antwoord.

Rechter Harry Tijselink bladert in de rechtszaal door de pleitnota. Daarin legt de advocaat van Edgar van Kampen uit waarom zij vindt dat het UWV onrechtmatig handelde richting haar cliënt. Van Kampen (66) kreeg enkele jaren een werkloosheidsuitkering (WW). Daarnaast verdiende hij nog 5000 euro met freelance klussen. Die inkomsten had hij ‘keurig’ opgegeven bij het UWV.

Hij handelde te goeder trouw, vindt hij zelf, maar het UWV verwijt hem ‘calculerend handelen’. Om aanspraak te maken op de WW-uitkering had Van Kampen – niet zijn echte naam – afstand genomen van zijn eigen bedrijf, waarmee hij cursussen verzorgde. Zijn vrouw zette de onderneming als nieuwe eigenaar voort. Zij huurde Van Kampen enkele keren in op freelance basis. UWV ziet hierin kwade opzet.

Aangifte doen

Het verwijt hem dat hij naast zijn WW-uitkering is blijven ondernemen, wat niet mag. Het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen eiste daarom 100.000 euro terug, het volledige bedrag dat hij ooit als uitkering ontving, en wilde ook aangifte doen bij het Openbaar Ministerie. De verdenking? Fraude.

Van Kampen en zijn vrouw hebben zich voor de zitting erg zenuwachtig gemaakt. “Dit is mijn eerste rechtszaak, en daar wil ik het graag bij laten”, zegt hij in de wachtruimte naast de rechtszaal. Zijn belangrijkste bezwaar: hij vindt dat het UWV onvoldoende aan wederhoor heeft gedaan. Niet één keer heeft het UWV zich in de leefsituatie van het echtpaar verdiept, zegt hij. Had het UWV dat wel gedaan, dan hadden ze kunnen uitleggen dat zijn vrouw al vijf jaar in het bedrijf werkte en dat het dus logisch is dat zij de firma voortzet. “Waarom zou zij moeten stoppen als ik moet stoppen?”, vraagt Van Kampen retorisch.

Van Kampen dacht dat het een routinebezoek was

Als onderdeel van het onderzoek bezocht UWV hem thuis in Frankrijk, waar hij tegenwoordig woont. In de aankondigingsbrief deed UWV het voorkomen als een routinebezoek. Van Kampen dacht dat het UWV steekproefsgewijs een aantal in Frankrijk woonachtige uitkeringsgerechtigden bezocht.

Niets om je druk om te maken, dacht hij toen hij de deur opende voor de twee ervaren handhavers van het UWV. Ze droegen een ordner vol papierwerk met zich mee. Ze hadden vooraf een zaak gebouwd. “Het was niet aangekondigd dat het zulke grote consequenties kon hebben”, zegt Van Kampen nu tegen de rechter. Had hij dat wel geweten, zou hij zich beter hebben voorbereid.

Hij meent bovendien dat de terugvordering van bijna 100.000 euro niet in verhouding staat tot het bedrag van 5000 euro dat hij in zijn WW-tijd bijverdiende.

Terwijl rechter Tijselink door de pleitnota bladert, is het stil in de zittingszaal. De veertien vrienden en familieleden die zijn gekomen, werpen steelse blikken op Van Kampen, op zijn vrouw en op de rechter. “Hij komt heel vriendelijk over,” fluistert een familielid over de rechter. “Maar je weet nooit wat hij beslist.”

Van Kampen heeft veel stress van de zaak

Dan begint het. Tijselink vraagt waarom het bijna een jaar later nog altijd niet duidelijk is of het UWV aangifte gaat doen bij het Openbaar Ministerie. De mogelijke strafvervolging drukt zwaar op het gemoed van Van Kampen. “Als rechter word ik niet heel gelukkig dat dit nog niet is opgehelderd. Ik probeer toch ook altijd de burger voor ogen te houden en dit is niet netjes.”

Hij volgt de redenering van Van Kampens advocaat dat het dossier niet volledig is. Een belangrijk stuk over de zaak blijkt er niet bij te zitten. “Ruis en onduidelijkheid over de volledigheid van het dossier vind ik met het toeslagenschandaal in het achterhoofd niet wenselijk”, oordeelt Tijselink.

De rechter wil weten waarom UWV het handhavingsonderzoek is gestart. Als het UWV aangifte overweegt bij het OM, dan is er meestal een melding over iemand gedaan en is er een concrete verdenking. Was die er nu ook? Niet voor zover de jurist van het UWV weet. De naam van Van Kampen zou bij een steekproef door het computersysteem zijn uitgespuwd.

De rechter is niet te spreken over de communicatie door het UWV

De rechter concludeert dat het onderzoek op gang is gekomen vanwege een ‘niet-pluis-gevoel’ bij de medewerkers van de UWV-afdeling Handhaving. Omdat concrete feiten uitblijven, vindt de rechter het ingezette onderzoeksmiddel, een huisbezoek, te zwaar.

De rechter is ook niet te spreken over de communicatie door het UWV. Hij noemt het ‘onvoorstelbaar’ dat het UWV bij dit soort hoge boetes niet even belt om te horen hoe iemands leven eruit ziet. “Dat het UWV ook een plaatje krijgt van wat zo’n besluit in het leven van mensen aanricht”, zegt hij.

Vragen is ook een vorm van nieuwsgierigheid en belangstelling, meent hij. “Dat is ook belangrijk. Wij werken met mensen.” De rechter oordeelt dat het UWV onvoldoende aan wederhoor heeft gedaan. ‘Zelfs in de bezwaarfase heeft UWV geen enkele vraag gesteld’, schrijft hij in zijn vonnis. Volgens de rechter heeft het UWV vastgehouden aan de beschuldigingen, terwijl bewijs ontbreekt.

Na afloop van de zitting klinken de vrienden en familieleden hoopvol. Van Kampen zelf voelt zich ook gehoord door de rechter. “Dat was voor het eerst sinds deze ellende begon”, voegt hij toe.

Zes weken later mailt Van Kampen over de uitspraak. Hij is volledig in het gelijk gesteld. “We halen opgelucht adem”, schrijft hij erbij. Het UWV legt zich bij de uitspraak neer. Een week na de zitting had het UWV al besloten om toch geen aangifte te doen bij het OM.

De echte naam van Edgar van Kampen is bij de hoofdredactie bekend.

Lees ook:

Meneer Den Theun kreeg 40 jaar lang een te lage uitkering van het UWV. Is zijn strijd nu ten einde?

Al veertig jaar strijdt J.P. Den Theun tegen het UWV omdat zijn uitkering te laag is vastgesteld. Twee jaar geleden kreeg hij eindelijk gelijk van de rechter. Maar daarmee is de ellende niet voorbij.