Ed Nijpels staat voor zijn klimaatakkoord: ‘In België vroegen ze me: hoe doet u dat toch?’

Vlak voor het interview , begint, bliept Ed Nijpels’ telefoon. Zijn zoon wil weten wat hij toch bedoelt met dat bericht op Twitter dat het ‘feest is in huize Nijpels’ omdat hij een extra bal gehakt krijgt van zijn vrouw. De tweet ging over de voorpagina van De Telegraaf, legt Nijpels uit. Die krant kopte met “Klimaatakkoord bemoeit zich met Hollandse eetgewoontes.” “Twee gehaktballen per week, meer blijft er niet over.”

Nijpels (68) glimlacht. De suggestie die de krant wekt klopt niet. “Maar als voorzitter van het overleg moet je een huid zo dik als die van een olifant hebben”, zegt hij in zijn werkkamer bij de Sociaal-Economische raad (Ser) in Den Haag. “Elke dag een voorpagina om in te lijsten”, zegt hij.

Het is de vraag of hij ook de voorpagina van afgelopen zaterdag heeft bewaard. “VVD: ‘nee’ tegen Klimaatakkoord”, luidde de kop. VVD-fractievoorzitter Dijkhoff trok in de krant zijn handen van de klimaatafspraken af. Normaal wenst Nijpels zich niet uit te laten over uitspraken van politici, maar over die van Dijkhoff begint hij spontaan, omdat hij zich er uitermate aan gestoord heeft.

“Normaal ontmoet ik Dijkhoff na festiviteiten bij frituur Christ in Breda, onze gezamenlijke favoriete friettent.” Dit keer was dat niet zo. Dijkhoff belde hem om te vertellen dat hij een interview gegeven had en dat de krant het stevig zou opschrijven. “Ik zei: bedankt Klaas, ik ken jouw opvatting. Maar zeg je in dat interview ook dat je blijft vasthouden aan de doelstelling om de CO2-uitstoot met 49 procent terug te brengen in 2030? Dat bevestigde hij. Prima, dacht ik. Dus de opdracht aan de tafels gaat door en het regeerakkoord staat recht overeind.”

Denigrerend

Toch schrok Nijpels toen hij het interview de volgende ochtend las. Die 49 procent stond er niet in en hij vond dat Dijkhoff zich ‘denigrerend’ uitliet over de klimaattafels, die nota bene door het kabinet zijn ingesteld. Bovendien had Dijkhoff nog tot half twee ’s nachts voordat het concept-Klimaatakkoord verscheen meegeschreven aan de begeleidende Kamerbrief. “Daardoor moesten wij ’s nachts om half vier nog allemaal dingen gaan veranderen. En dan wek je vervolgens de indruk dat het niet jouw akkoord is. Niet chique.”

Anderzijds, weet Nijpels, tumult hoort erbij. Dat was al zo bij het Energieakkoord uit 2013, waar Nijpels nu de waakhond van is. Logisch dat het er soms hard aan toegaat bij het veel grootschaliger opgezette Klimaatakkoord. “Er zijn allerlei compromissen gesloten, waar de een buikpijn van krijgt en de ander hoofdpijn.”

Toch is hij bezorgd over de beeldvorming rond het akkoord. Een felle discussie is losgebarsten over de vraag wie de klimaatkosten gaan betalen. Burgers of bedrijven? De suggestie dat de klimaatmaatregelen onbetaalbaar zijn en arme mensen keihard zullen raken, doet volgens Nijpels geen recht aan de realiteit. De 3 à 4 miljard euro die het Klimaatakkoord in 2030 zal kosten kan de Nederlandse maatschappij prima opbrengen, zegt hij. “Het gaat wel om de juiste kostenverdeling. Tussen burgers onderling. En tussen burgers en bedrijven.” Die kosten eerlijk verdelen is nadrukkelijk de taak van de politiek, zegt hij, niet van zijn klimaattafels. Daar moet het kabinet mee aan de slag als het Planbureau voor de Leefomgeving en het CPB het Klimaatakkoord hebben doorgerekend, waarschijnlijk in maart.

Dan zal ook blijken of de in het akkoord voorgestelde ‘bonus-malusregeling’ voor CO2-uitstoot bijdraagt aan de doelen. In het nu beklonken Klimaatakkoord gaat het geld dat vieze bedrijven als boete moeten betalen als beloning naar schone bedrijven. Deze regeling, die in de plaats kwam van een algemene CO2-heffing, was voor de milieubeweging aanleiding om vlak voor de presentatie van de klimaatafspraken uit de onderhandelingen te stappen. De milieuclubs vinden dat de grote vervuilers door deze oplossing niet genoeg meebetalen.

“Ik hoop dat ze terugkomen”, zegt Nijpels, die donderdag weer eens met de milieuclubs sprak om de lucht te klaren. “Er zijn mensen aan de klimaattafels die zeggen: mooi, die zijn weg.” Maar Nijpels wil een akkoord met breed draagvlak tot 2030. “Het zou heel slecht zijn voor het land als de milieubeweging zich eruit manoeuvreert.” Maar hij gaat ze niet smeken terug te komen. “Als niet 100 maar 97 partijen het Klimaatakkoord steunen is het nog steeds een akkoord.”

Moeizaam

Al met al verliepen de onderhandelingen zeer moeizaam. Zo’n beetje heel 2018 hebben bedrijven, vakbonden en belangenorganisaties zich suf onderhandeld over de afspraken voor aardgasvrije huizen, schone fabrieken, elektrische auto’s, duurzame landbouw, windmolens en zonneparken. En 2019 begon al net zo turbulent. Toch gaat Nijpels ervan uit dat er voor de zomer een definitief akkoord ligt.

Om te zorgen dat de snelheid erin blijft, denkt Nijpels met het kabinet en de tafelvoorzitters over aangepaste maatregelen, als uit de doodberekeningen blijkt dat de CO2-doelen nog niet gehaald worden. “We gaan door tot die 49 procent CO2-reductie geregeld is.” Daarbij respecteert Nijpels de taboes binnen de coalitie, zoals rekeningrijden. Als die maatregel er al komt, dan zal dat onder een volgend kabinet zijn.

De afgelopen dagen leek de discussie over de algemene CO2-heffing een nieuwe wending te nemen. Oppositiepartij PvdA schaarde zich bij onder meer de milieubeweging en coalitiepartijen D66 en ChristenUnie als voorstander van zo’n belasting, om burgers te ontzien. En in debat met de Kamer sloot premier Rutte die belasting dinsdag nadrukkelijk niet uit. Nijpels wil zich tijdens het interview niet uitlaten over de maatregel, die hij eerder ‘een toonbeeld van schoonheid’ noemde. “Ik heb nog steeds die mening, maar ik verdedig het compromis.” Hij wijst erop dat ook de bonus-malusregeling een forse maatregel kan zijn. Het kabinet laat een variant doorrekenen waarbij elke ton CO2-uitstoot de vervuiler 100 euro kost. “Geen kattepis.”

De afgelopen maanden groeide de kritiek op het polderoverleg onder leiding van Nijpels. Moest de politiek niet meer leiderschap tonen, in plaats van de moeilijke beslissingen uit te besteden aan de overlegorganen van de ‘polder’? En waarom zat de industrie aan tafel, vroeg hoogleraar en oud-kroonlid van de Ser Klaas van Egmond zich af in de Volkskrant: “Je laat een kalkoen toch ook niet meebeslissen over het kerstdiner?”

Verbouwing

‘Naïef’, zegt Nijpels over de kritiek op de polder. Voor het sluiten van een landelijk klimaatakkoord voor de lange termijn kun je niet om die meer dan honderd maatschappelijke organisaties heen, vindt hij. “De klimaattransitie kun je niet vanuit een ambtenarenstoel regelen. Of je komt bij een marxistisch geleide planeconomie.”

Niets mooiers dan klimaatafspraken via het poldermodel waarbij iedereen meepraat, vindt hij. En van kritiek, van bijvoorbeeld Dijkhoff, dat de gewone burger er niet bij betrokken is, moet hij niets hebben. “De ANWB zat aan tafel namens 4 miljoen leden. De woningcorporaties vertegenwoordigen 2,2 miljoen huurders. Ook mobiliteitsvereniging Rai en de gemeenten en provincies zaten aan tafel. En volgens mijn opvatting worden gewone mensen vertegenwoordigd door het parlement. Die kiezen mensen die voor hen het woord voeren.”

Kritiek als die van Van Egmond vindt Nijpels veel te makkelijk. “Bij elkaar opgeteld moeten de elektriciteitssector en de industrie 70 procent van de totale reductie realiseren. Je kunt geen Klimaatakkoord sluiten zónder hun steun. De klimaattransitie, dé grote verbouwing van Nederland, slaagt het beste als iedereen meepraat en meedoet.” Wat dat betreft voelt hij zich gesteund door alle vragen die hij vanuit het buitenland krijgt over de Nederlandse klimaataanpak. “In België vroegen ze me: hoe doet u dat toch? Bij hen praat de Vlaamse minister van energie niet eens met de federale minister van energie. Nederlandse ambassades krijgen verzoeken of we een brochure kunnen uitbrengen over onze aanpak.”

Wat doet Nijpels straks, als er een akkoord ligt? Zit zijn taak als voorzitter van het klimaatberaad erop? “Dat weet ik niet. We praten er nu over hoe we het akkoord gaan uitvoeren en waarborgen. De vraag is wie dat gaat trekken. Ik ben nog niet met pensioen. En ik ben ook niet van plan om na deze klus werkloos toe te zien.”

Ed Nijpels

Nijpels (Den Helder, 1 april 1950) was raadslid in Bergen op Zoom, waarna hij in 1977 Tweede Kamerlid werd voor de VVD. In 1982 volgde hij Hans Wiegel op als fractievoorzitter. Tussen 1986 en 1989 was Nijpels minister van VROM in het kabinet Lubbers II. Nadat een korte tijd als Kamerlid, werd hij in 1990 burgemeester van Breda. Van 1999 tot 2008 was hij Commissaris van de Koningin in Friesland. In 2014 werd Nijpels benoemd tot kroonlid van de Sociaal-Economische Raad, waar hij voorzitter is van de Borgingscommissie van het Energieakkoord. Sinds januari vorig jaar is hij voorzitter van het Klimaatberaad, dat werkt aan een nationaal klimaatakkoord.

Lees ook:

Chagrijn in coalitie over klimaat-uitspraken Dijkhoff

Niet eerder liep de spanning in de coalitie zo hoog op als de afgelopen dagen. Vooral ChristenUnie en D66 storen zich aan de profileringsdrang van de VVD.

Hoe groen zijn de klimaatafspraken?

Ondanks afhaken van milieuclubs en FNV ligt er een klimaatplan. Het is een tussenstap, geen slotakkoord.