Chemicaliën
Duurzame alternatieven voor wegwerpbakjes zitten vol schadelijke chemicaliën
Wegwerpverpakkingen zijn bewerkt met schadelijke Pfas-stoffen, blijkt uit een studie die acht Europese milieuorganisaties donderdag samen publiceren. Bakjes van plantaardige vezels, bedoeld als duurzaam alternatief voor plastic, bevatten volgens de steekproef de hoogste concentratie Pfas.
De voedingsindustrie verwerkt Pfas, de verzamelnaam voor allerlei vet- en vochtafstotende chemicaliën, in wegwerpverpakkingen. Eén op de drie zakjes en bakjes waarin consumenten een vette of olierijke hap kopen, bevat chemicaliën uit de Pfas-groep. Acht Europese milieu- en consumentenorganisaties, waaronder Tegengif in Nederland, kwamen tot die conclusie na een steekproef waarbij ze de samenstelling van honderd wegwerpverpakkingen van voedsel onderzochten, van pizza- en hamburgerdozen tot pastaschalen en wrapwikkels.
Tot de ‘grote verbazing’ van de milieugroepen, die hun onderzoek uitvoerden in samenwerking met laboratoria, lag de concentratie Pfas het hoogst in verpakkingen die gemaakt zijn van natuurlijke vezels, zoals plantenpulp of riet. Deze verpakkingen zijn in opkomst, als alternatief voor plastic en gelden als milieubewust. Dat juist in deze verpakkingen relatief veel Pfas werd gevonden, is volgens de milieuorganisaties uit onder meer Tsjechië, Denemarken, Frankrijk en Duitsland dus opmerkelijk, aangezien ze worden gepromoot als recyclebaar of biologisch afbreekbaar. Pfas-stoffen staan erom bekend nooit af te breken, en heeft daarom de bijnaam ‘forever chemicals’.
Structurele blootstelling wekt zorgen over de gezondheid
Of Pfas in verpakkingen de gezondheid van mensen schaadt, is de vraag. Dan moet een consument eventuele gifstoffen, verwerkt in de beschermlaag van verpakkingen, bij de consumptie binnenkrijgen. Het gebruik van Pfas is volgens de huidige normen niet verboden. Wel is er in de wetenschap en politiek debat gaande over de vraag: moet dat zo blijven, en welke producten kunnen niet zonder? “Wij zeggen niet dat mensen als gevolg van Pfas in wegwerpverpakkingen direct ziek worden”, zegt Annelies den Boer van Tegengif, een stichting die zich inzet voor veilige en gezonde producten.
Maar verpakkingen zijn niet de enige bron van chemicaliën waarmee mensen in contact kunnen staan, licht Den Boer haar zorgen toe. Ook cosmetica- of landbouwproducten kunnen sporen van schadelijke chemicaliën bevatten. “De cumulatieve, structurele blootstelling is aanleiding voor bezorgdheid over schade aan de gezondheid.” Bovendien komt een deel van de voedselverpakkingen als zwerfvuil in het milieu terecht. “Zo kan Pfas in de bodem en grondwater terechtkomen”, vreest Den Boer.
Gerenommeerde instellingen waaronder de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (Efsa) en het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) onderkennen dat Pfas in potentie het milieu of de gezondheid kan schaden. Eerder ontstond al ophef over Pfas, omdat de stoffen ook bleken te zitten in de anti-aanbaklaag in pannen en buitenkleding zoals regenjassen. Die producten zijn net als wegwerpverpakkingen voor voedsel gebaat bij de water- en vetafstotende eigenschappen. De vraag is welke producten niet zónder Pfas te produceren zijn, en hoeveel gebruik van deze stoffen in de toekomst toegestaan zijn.
Verpakkingen in Denemarken vrij van Pfas
In Europa is daarover een politieke discussie gaande. Nederland pleit samen met andere lidstaten voor het aanwijzen van ‘essentiële’ productgroepen waarvoor Pfas in bepaalde mate onmisbaar is. Diverse industriegroepen lobbyen voor een uitzonderingspositie, zodat ze gebruik kunnen blijven maken van de chemicaliën, die vanuit het oogpunt van de industrie als wondermiddel gelden.
Toch maken grote voedingsconcerns aanstalten om de komende jaren te minderen met Pfas in verpakkingen. Fastfoodbedrijf McDonald’s zegt de chemicaliën per 2025 zelfs te gaan weren.
De milieugroepen grijpen de presentatie van hun onderzoek donderdag aan om te pleiten voor een algeheel verbod van gebruik van Pfas in de verpakkingen van voedsel. Denemarken heeft daartoe al besloten. Het land hanteert een grenswaarde, die hooguit een marginale fractie Pfas toestaat: de bovengrens is 20 milligram per kilo aan verpakkingsmateriaal.
Ter vergelijking: de hoogste concentratie Pfas die de milieuorganisaties aantroffen, in een verpakking van natuurlijke vezels, was 1200 milligram per kilo. Dat is nog steeds een relatief kleine fractie, die voldoet aan de normering. “De bedrijven doen niets illegaals, maar we hopen dat Europa de lijn van Denemarken volgt”, zegt Den Boer. Daar bleken verpakkingen, zoals verplicht, vrij van Pfas.
Lees ook:
Geleidelijk Europees verbod op gif in speelgoed en kleding
Ziekmakende chemische stoffen in speelgoed, kinderverzorgingsproducten, cosmetica, textiel, voedselverpakkingen en schoonmaakmiddelen moeten worden verboden, vindt de Europese Commissie. Vice-voorzitter Frans Timmermans presenteerde het plan als onderdeel van zijn Green Deal om Europa in 2050 broeikas- en gifvrij te maken.
Wat is Pfas en hoe gevaarlijk is het eigenlijk?
Pfas is een verzamelnaam voor zo’n 6000 verbindingen die worden gebruikt in onder meer teflon, waterafstotende kleding en blusschuim. Eind 2019 legden die de bouw opeens plat. Hoe kwam dat?
